سامانه کارنه تیر (CARNET TIR) سندی گمرکی است. این سند برای ترانزیت بین المللی کالا در کشور مبدا صادر می گردد. و به موجب آن کالا به صورت پلمپ شده، از خاک کشورهای بین راه عبور می کند.
البته اين عبور بدون بازرسی نياز به اقدامات معین از قبل به شرح زير دارد:
- پلمپ وسيله نقليه حامل كالا در گمرک مبدأ
- اجرای دستورالعمل حفاظتی برای انواع محفظه و يا كانتينر، به منظور جلوگيری از هرگونه قاچاق
- تامين پوشش هرگونه ريسكی در حقوق و عوارض گمركی در طول سفر توسط موسسه ضامن
این نکته را می دانید که حمل و نقل جاده‌ای و ترانزیت کالا در تمام نقاط دنیا سختی‌ها و قوانین مختص به خودش را دارد. اصولا پروسه‌ای زمان‌بر است و عبور از کشورهای بین راه نیز کار به هیچ هنوان کار اسانی نیست. در ادامه قصد چداریم در مورد ترانزیت کالا و مفهوم کارنه تیر نکات مهمی را با شما عزیزان در میان بگذاریم .
TIR مخفف کلمه فرانسوی Transport International par la Route یا Transports Internationaux Routiers است.
عهدنامه سامانه کارنه تیر
کارنه تیر موافقت نامه‌ای بین‌المللی برای تسریع در ترابری و عبور کالا از کشور ثالث برای نیل به مقصد است. کارنه تیر سند بین‌المللی ترانزیت زمینی که طبق مقررات کنوانسیون تیر نام گمرکخانه‌های مجاز مبدأ و مقصد و راه‌های مجاز عبور کالا ی ترانزیتی توسط مقامات گمرکی از قبل مشخص گردیده است. و کالا ی تحت صحابت آن در هنگام ورود به مرز نیاز به تشریفات گمرکی ندارد.
کشورهایی که به این عهدنامه می‌پیوندند باید مؤسسه‌ای را مسئول صدور مجوز (carnet) کنند. تا وسایط نقلیه با ارائه این مجوز بدون انجام تشریفات گمرکی از کشورهای سر راه بگذرند. این عهدنامه در سال ۱۹۴۹ به امضا رسید.
كنوانسيون مذكور پانزده سال بعد و پس از دوبار اصلاح، در سال ۱۹۷۵ جای خود را به كنوانسيون گمركی راجع به حمل و نقل بين المللی كالا تحت پوشش سامانه كارنه تير (كنوانسيون تير ۷۵) داد. در واقع حاصل عملكرد كنوانسيون قبلی است. از پيشرفت های صنعتی و شرايط در حال تغيير حمل و نقلی و گمركی معاصر به منظور افزايش كارآمدی سيستم و كاهش پيچيدگی های آن و در عين حال ايجاد ايمنی گمركی بيشتر و تسهيل امكان استفاده از كانتينر كه در دهه ۶۰ ميلادی پا به عرصه وجود گذاشته بود.
كنوانسيون اصلاحی از سال ۱۹۷۷ جانشين كنوانسيون تير ۱۹۵۹ و لازم‌الاجرا است. در حال حاضر به تعداد ۵۸ کشور به صورت فعال از این سیستم استفاده می نمایند.
طبق مقررات کارنه تیر تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ترانزیت در مرزهای ورودی و خروجی کشورها طبق قوانین داخلی آن ها نخواهد بود.
در حمل و نقل بین المللی جاده ای، وسایل نقلیه و کالا ها برای عبور (ترانزیت) از خاک هر کشور باید در مرز ورودی، پس از تنظیم اظهارنامه ترانزیت مورد بازرسی گمرکی قرار گیرد و صاحب کالا بسته به مقررات داخلی آن کشور سپرده نقدی یا ضمانت نامه تودیع کند و در اظهارنامه متعهد شود که کالا تا موعد مقرر در پروانه ترانزیت از مرز خروجی تعیین شده خارج خواهد شد.
در اغلب موارد این تشریفات گمرکی سبب تاخیر و معطلی وسیله نقلیه می شود و هزینه های اضافی به بار می آورد، ضمن اینکه احتمال دارد کالا در این میان خسارت دیده یا سرقت شود.
به منظور تسریع در حمل و نقل بین المللی، کاستن از تشریفات گمرکی و جلوگیری از خسارت های احتمالی در جریان ترانزیت بین المللی کالا، کنوانسیونی تحت عنوان ( کنوانسیون گمرکی مربوط به حمل و نقل بین المللی کالا در جاده ها تحت کارنه های تیر ) به ابتکار اتحادیه بین المللی حمل و نقل جاده ای در سال ۱۹۵۹ منعقد شد که در سال ۱۹۷۵ جای خود را به کنوانسیون دیگری با همین عنوان داد.
طبق این کنوانسیون سندی برای ترانزیت بین المللی کالا صادر می شود که کارنه تیر یا دفترچه تیر نام دارد و بدین منظور اعضای کنوانسیون موظف هستند، سازمانی را برای صدور کارنه تیر و تضمین پرداخت هزینه های ناشی از تخلفات از مقررات کنوانسیون تعیین کنند.
به موجب قانون الحاق ایران به کنوانسیون مزبور مورخ ۱۳۶۳، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به عنوان موسسه صادرکننده و ضامن کارنه تیر مشخص شده است.
سامانه كارنه تیر كه برای موسسات حمل و نقل مورد تایید و صرفا برای حمل جاده ای كالا صادر می شود، فرم استانداردی دارد. برای كالا های هر وسیله نقلیه، تركیبی از وسایل نقلیه (وسایل نقلیه متصل شده به یک دیگر) یا برای چندین كانتینر كه بر روی یک وسیله نقلیه یا تركیبی از آن ها بار شده اند، یک كارنه تیر صادر می شود كه فقط برای یك سفر معتبر است. بر روی كارنه شماره اسناد جدا شدنی برای كنترل گمركی و اسناد تصفیه برای عملیات حمل و نقل ذكر شده است.
تعداد برگه های كارنه تیر بر حسب تعداد كشورهای واقع بین مبدا و مقصد كالا بین حداقل ۶ و حداكثر ۲۰ برگ متفاوت است. این صفحات دارای شماره های ۱و۲ هستند كه آن ها را اصطلاحا وله (volet) می نامند و بر روی آن ها تمام مشخصات كالا ذكر می شود.
در صورتی كه كالا فقط بین یک گمرک مبدا و یک گمرک مقصد حمل شود كارنه باید حداقل دارای دو برگ برای كشور مبدا و دو برگ برای كشور مقصد و دو برگ برای هر كشوری باشد كه از آن عبور می كند، برای هر محل اضافی جهت بارگیری یا تخلیه دو برگ دیگر لازم است.
طبق كنوانسیون تیر، لازم است كه وسیله نقلیه پس از بارگیری، در گمرك كشور مبدا بازرسی و مهر ( سیم و سرب یا پلمپ ) شود و پلاک های مستطیل شكل با علامت TIR در قسمت های جلو و عقب وسیله نقلیه نصب شوند. برای جلوگیری ازسوء استفاده، طرف های كنوانسیون باید نمونه مهرهایی را كه به كار می برند برای یكدیگر ارسال دارند وسیله نقلیه و كانتینر خود نیز باید طبق استانداردهای مقرر در ضمائم كنوانسیون باشد.
در صورت رعایت مقررات كنوانسیون، دارندگان كارنه تیر می توانند پس از پلمپ وسیله نقلیه در گمرک محل بارگیری یا در نزدیک ترین گمرک به این محل در كشور مبدا، بدون معطلی و بدون انجام تشریفات گمركی ناظر بر ترانزیت خارجی، كشورهای مختلف را پشت سر گذاشته و تا مقصد نهایی به راه خود ادامه دهند.
به عبارت دیگر، مقامات گمركی كشورهای بین راه الزامی ندارند وسیله نقلیه و كالا را مورد بازرسی كامل قرار دهند، مگر اینكه در موارد استثنائی انجام چنین بازرسی هایی ضرورت پیدا می كند كه در این صورت وسیله نقلیه مجددا پلمپ خواهد شد.
گرچه سامانه كارنه تیر، حمل كننده و صاحب كالا را از الزام به تنظیم اسناد گمركی كشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانت نامه ویژه ترانزیت معاف می دارد، ولی مانع اجرای محدودیت ها و نظارت هایی كه طبق مقررات داخلی این كشورها در زمینه های اخلاقی، بهداشتی و امنیت عمومی وجود دارد، نمی شود و وصول عوارضی را كه ممكن است به موجب همین مقررات پیش بینی شده باشد، منتفی نمی سازد.
مقامات گمركی ممكن است برای حمل كالا در قلمرو كشور متبوع خود محدودیت های زمانی برقرار كرده یا تقاضا کنند كه وسیله نقلیه مسیر مشخصی را طی كند یا برای جلوگیری از سوء استفاده، لازم تشخیص دهند كه وسیله نقلیه به هزینه حمل كننده همراهی (اسكورت) شود.
نکته ۱:
طبق كنوانسیون تیر موسسه ضامن، تعهد می كند كه در صورت تخلف دارنده كارنه تیر از مقررات این سند، حقوق و عوارض گمركی متعلق به كالا و هرگونه عوارض تاخیر، بهره های مربوط را طبق قوانین و مقررات كشوری كه جرم در آن واقع شده بپردازد. البته این تضمین رفع مسئولیت اشخاصی نیست كه از مقررات كنوانسیون تیر تخلف كرده اند.
مسئولیت ضامن در قبال مقامات یک كشور عضو كنوانسیون فقط از زمانی آغاز می شود كه كارنه تیر از طرف مقامات گمركی آن كشور مورد قبول قرار گرفته باشد؛ به علاوه مسئولیت موسسه ضامن تنها در قبال كالا هایی نیست كه در كارنه ذكر شده اند، بلكه شامل كالا هایی نیز می شود كه در كارنه گنجانده نشده ولی به طور غیرقانونی در قسمت پلمپ شده وسیله نقلیه یا كانتینر قرار دارند.
نکته ۲:
زمانی كه مقامات گمركی كشوری بدون قید و شرط كارنه تیر را تصفیه می كنند، دیگر نمی توانند از موسسه ضامن مبالغ فوق الذكر را مطالبه كنند، مگر اینكه مقاصا حساب مجعول باشد.
اهداف سامانه کارنه تیر
- درسیستم تیر، این امکان دیده شده که کالا تحت پوشش دفترچه تیر( کارنه تیر ) از طریق جاده حمل و بدون ارائه تضمینات اضافی نزد گمرکات بین راهی از یک گمرک خانه در مبدأ تا گمرک خانه مقصد
- امکانات بهتر برای حمل و نقل و تجارت
- کاهش هزینه‌های جاده‌ای و همین طور کاهش تاخیر در عملیات سیستم ترانزیت تیر
- امکانات حرکت کالا طبق روش‌های یک شکل و استاندارد شده در کنترل و نظارت
- کنترل و نظارت گمرکی مشابه تحت مفاد کنوانسیون تیر
- ارتقا و توسعه حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای و همین طور تجارت بین‌الملل
- برای صنعت حمل و نقل، کالا با حداقل دخالت مقامات ذیصلاح در مرزها عبور می‌کند
- کاهش در تاخیر و هزینه ترانزیت کالا
- اسناد ساده و استاندارد شده نیاز به ارائه تضمینات گمرکی در مرزهای ورودی برای گمرک
- حقوق و عوارض گمرکی تا سقف ۵۰۰۰۰ دلار در سیستم تیر تضمین شده
- فقط شرکت‌های حمل و نقل واجد شرایط مجاز به استفاده از سیستم تیر می‌باشد که این کار سبب افزایش امنیت سیستم می‌شود
- نیاز کنترل فیزیکی کالا در مسیر ترانزیت کاهش می‌یابد
- ارائه امکانات بهتر جهت کنترل اسناد و مدارک توسط گمرک
مزایا سامانه کارنه تیر
- ایجاد بستری مناسب و مطمئن و قابل قبول برای کشور ها، جهت تضمین حقوق و عوارض گمرکی و تسهیل در امر حمل و نقل و ساده کردن تشریفات گمرکی
- امکانات حرکت اموال طبق روش های یک شکل و استاندرد، فارغ از تشریفات گمرکی در هر کشور
- به حداقل رساندن سوء استفاده در بازکردن محمولات و تعویض آن ها و یا خطر سرقت و سایر خسارت های احتمالی در سیستم تیر
- جلوگیری از دخالت های غیر مجاز
- رعایت مقررات و قوانین ملی هر کشور
ارکان کارنه تیر
سیستم تیر بر ۶ پایه اصلی پایه گذاری شده است که عبارتند از:
- امنیت کانتینر یا واسطه نقلیه جاده یعنی کانتینر یا قسمت بار وسیله نقلیه طوری ساخته شده و محفوظ باشد. که بتواند بدون امکان دستکاری محمولات ترانزیتی را حمل نماید. بنابراین اموال را فقط در صورتی می توان تحت پوشش کارنه تیر حمل کرد. که وسایل نقلیه یا کانتینرها مطابق استاندرد های کنوانسیون تیر است. و به همان روش مورد پذیرش گمرک قرار گرفته باشد.
- سلسله تضمینات بین المللی: دومین رکن سامانه کارنه تیر، سیستم ضمانت بین المللی آن است. این سیستم به منظور ابداع شده که اطمینان حاصل شود حقوق و عوارض و مالیات گمرکی تلف نگردد. بنابراین حقوق و گمرکی که در اثر هر نوع عملیات خلافی که از سوی گمرک ادعا شود، از طریق سلسله تضمینات بین المللی کاربرد دارد. زنجیره تضمین کننده موجود توسط سازمان ایرو اعطا و پشتیبانی می گردد.
- رکن سوم سامانه کارنه تیر می باشد. کارنه ها فعلا توسط سازمان ایرو تحت شرایطی که در قرارداد امضا شده با موسسات ضامن کشورها معین شده، در اختیار آن ها گذاشته می شود که از محدودیت واردات و حقوق و عوارض گمرکی معاف می باشد.
- چهارم همکاری یک شکل در کنترل گمرکی
- پنجم کنترل های افزوده
- ششم ایمن سازی تیر و اظهاریه الکترونیکی از قبل
نحوه پر کردن فرم سامانه کارنه تیر و اطلاعات مندرج در کنوانسیون TIR
یکی از سرویس هایی که توسط اتاق صنایع، معادن و بازرگانی ایران برای رسیدگی به سوالات مراجعین، سرویس فوریت های تیر است. سوالات مربوط به نحوه اجرای کنوانسیون تیر، از طریق تلفن ، نمابر و ایمیل مطرح می شوند .
کارنه تیر شامل صفحه روی جلد سامانه کارنه تیر ، مانیفست زردرنگ کالا غیر گمرکی ، یک جفت وله های سفید و سبز )با ته سوش های مربوطه( ، گزارش تائید شده و جلد آخر با ته چک جداشدنی می باشد . کارنه تیر ۶ و ۱۴ وله موجود می باشد. هر عملیات تیر به یک جفت وله ) ۱ برگ سفید و ۱ برگ سبز( نیاز دارد
برای اینکه بتوانیم به درک بهتری از استفاده از این کنوانسیون حمل و نقل بین المللی برسیم باید آگاه باشیم که چه کسی مسئول است، چه موقع بار ترانزیت می شود ، چه چیزی تحت فرایند ترابری قرار میگیرد را و طی چه اقداماتی بار از مبدا به مقصد می رسد .
برای مثال مشخص می کنیم که در طول مسیر از کدام کشورها و ادارات گمرک عبور می کنیم .
یکی از فرم های اطلاعاتی که باید در این حوزه پر شود وله مربوط به اطلاعات موسسه و دارنده کالا است. این سند دارای ۱۲ بخش است که باید پر شود
بخش های ۱ تا ۴ ، درهنگام صدور توسط مؤسسه تکمیل می گردد
- ۱: تاریخ اعتبار نهایی )سال/ماه/روز ( کارنه تیر )حداکثر ۷۵روز از تاریخ صدور سوای روز صدور(کارنه تیر می بایست توسط گمرک مبدا قبل یا تا آخرین روز اعتبار مورد قبول قرار گیرد و نه پس از خاتمه اعتبار
- ۲ : اطلاعات موسسه
- ب ۳ : جزئیات کامل دارنده، شامل کد اختصاری (به شکل مهر توصیه می شود(
- ۴ : مهر و امضای مؤسسه
بخش های ۶ تا ۱۲ توسط دارنده قبل از سفر تکمیل می گردد
- ۶ : کشور/کشورهای مبدا شامل کد استاندارد سه حرفی
- ۷ : کشور/کشورهای مقصد شامل کد استاندارد سه حرفی
- ۸ : شماره پلاک کامیون
- ۹ : شماره گواهی قبولی و تاریخ اعتبار – برای حمل و نقل کالای سنگین و حجیم مورد نیاز نیست – می بایست در طول عملیات تیر معتبر باشد
- ۱۰ : اگر کانتینر باشد، شماره شناسه
- ۱۱ : توضیحات )مانند کالا های سنگین و حجیم(
- ۱۲ : امضای دارنده )دستی ) مهر شرکت توصیه می شود
چند نکته راجع به پر کردن فرم:
- پاک کردن یا بازنویسی در کارنه تیر مجاز نمی باشد. اشتباهات می بایست ضربدر زده شود و اصلاح آن که باید به تایید مراجع گمرکی برسد.
- کارنه تیر مورد استفاده برای ترکیبی از خودروها و کانتینرها: اطلاعات هر خودرو یا کانتینر به صورت جداگانه با شماره ثبتی می بایست قید گردد.
- تاریخی که در کارنه تیر درج می گردد می بایست شامل فرمت سال/ماه/روز باشد.
- ادارات گمرک می بایست با نام و در صورت لزوم مکان خود مشخص گردند.
برای ثبت سامانه کارنه تیر از یک سیستم off line application استفاده می شود. برای ثبت کارنه تیر بازرگان دیگر دخیل نیست. و شرکت حمل و نقل است که وارد کار می شود. و با مراجعه به اتاق فرم های پرکردنی را تکمیل و تحویل می دهد. این سیستم با سیستم iriv در ژنو sink است. فتوگرافی در سامانه کارنه تیر انجام می شود. و گواهی قبولی نیز در همین سیستم انجام می گردد.
کارنه تیر هنوز به طور کامل سیستمی نیست. و در آینده ای نه چندان دور این سیستم توسعه و راه اندازی خواهد شد.
راهنمای تصویر ثبت کارنه تیر
