گزارشي از بسته بندي در بازار عراق
آشنایی بیشتر با کشور عراق و بسته بندی در عراق
تدوین شده توسط رایزن بازرگانی ایران در کشور عراق
مقدمه
مردم عراق در طول حاكميت 30 ساله رژيم بعث در فضايي بسته به سر مي بردند و تعاملات بازرگاني اين كشور با دنياي خارج به جهت نوع نظام حاكم كه استبدادي بود كاناليزه شده و تحت كنترل شديد دولتي قرار داشت. براساس تشخيص دولت ، اين كشور عموما با كشورهاي عربي و تا حدودي تركيه و تعداد بسيار معدودي كشور اروپايي مانند فرانسه مراودات تجاري برقرار نموده بود. اعمال تحريم هاي اقتصادي از اوايل دهه 90 قرن گذشته بر اين كشور، روابط اقتصادي عراق را با بازارهاي جهاني به پايين ترين سطح رساند و بازار عراق تبديل به يك بازار بسته و محدود شد كه در اين بازار بسته ، غير از كالاهاي عموما كم كيفيتي كه از طريق برنامه نفت در برابر غذا و دارو سازمان.ملل وارد عراق مي شد ، كالاهايي از طريق قاچاق و بخش ديگري نيز از طريق توليد داخلي ، نيازمنديهاي داخلي عراق را تامين مي نمودند .
اين شرايط باعث.شد كه بازار عراق به يك بازار تشنه براي كالا تبديل شود كه به محض سقوط رژيم صدام در مارس 2003 و فرو ريختن حصار اقتصادي و گشوده شدن درهاي عراق به سوي جهان، سيلي از انواع كالاهاي با كيفيت و بي كيفيت وارد عراق شود .
در آن برهه به دليل تشنگي بازار، همه اين كالاها اعم از با كيفيت و بي كيفيت ، در داخل عراق مصرف داشتند و مردم خريدار آن بودند و از طرفي به دليل سوداگري و ولع واردكنندگان و بازرگانان براي كسب سود حداكثري ، بدون توجه به كيفيت كالاها ، محصولات مصرفي و غير مصرفي بدون هيچ كنترل دولتي به اين بازار بكر سرازير شده و در آن هضم مي گرديد.
به تدريج و با پيشرفت روند سياسي در عراق و تثبيت پايه هاي قدرت نظام جديد حاكم بر اين كشور و از طرفي بهبود.مالي خانوارها و بالا رفتن قدرت خريد مردم ، بازار نسبتا آزاد عراق به تدريج كالاهاي بي كيفيت را از باكيفيت غربال كرد و مصرف كنندگان عراقي با توجه به افزايش قدرت خريدشان به سوي كالاهاي با كيفيت روي آوردند به طوري كه اگر در چهار سال.قبل مصرف كنندگان چندان به تاريخ هاي مصرف اهتمام اگر در گذشته مصرف كننده فقط به ارزاني محصول توجه داشت اكنون بسته بندي و شكل عرضه محصول نيز در انتخاب آن موثر مي باشد و همين امر باعث شد كه برخي از شركتهاي خارجي همجوار عراق كه در مقايسه با شركتهاي ايراني ، سابقه مراوده تجاري طولاني تري با عراق دارند با شناخت.اين ويژگي و تحولات، با حفظ كيفيت محصولات خود و اعمال تغييرات در بسته بندي ها ، همچنان ، مشتري عراقي را به خريد كالاهاي خود وفادار نگه دارند كه در اين ميان شركتهاي اردني و سوري بهترين مثال هستند . اما شركتهاي معتبرتر با بهبود كيفيت و تنوع بخشي به كالاهاي خود و در عين حال انعطاف پذيري در تغييرات بسته بندي كالا حضور خود را در اين بازار بيش از پيش تثبيت نمودند كه در اين ميان شركتهاي معتبر عربستاني، تركي و عموما كشورهاي عربي حوزه خليج فارس مثال مناسبي مي باشند.
اما شركتهاي ايراني به نظر مي رسد در بحث بسته بندي، در بازار عراق همچنان از سنت.شكني پرهيز مي كنند و همچنان محصولات صادراتي ايراني در بسته بندي هاي تكراري و ملال آور به بازار.عراق عرضه مي شوند البته برخي از شركتها به اين باور رسيده اما در مجموع ، تغييرات كند است كه شايد بخش.اعظم تن ندادن به اين تغييرات ، تازگي بازار عراق براي ايرانيان و ناآگاهي يا كم آگاهي آنها از اين بازار باشد .
در هرحال بسته بندي محصولات از آيتم هاي مهم فروش موفق.كالا در بازار است كه در عراق به صورت عرفي ، پارامترهايي.ايجاد شده كه مي توان با اعمال آن در بسته بندي هاي كالا، حضور قويتر، مطمئن تر و طولاني تر را در اين بازار پر ظرفيت.همسايه غربي كشورمان.تضمين كرد كه به ترتيب عبارتند ازشرح كالا، نوع، رنگ، وزن ، تعداد ، انعطاف پذيري و ابتكار در بسته بندي .
١- شرح كالا
شرح كالا متناسب با فرهنگ و زبان كشور مقصد : هر بسته بندي متناسب با كشور.مقصدي كه كالا به آن صادر مي شود بايد شرح كالا متناسب با فرهنگ و زبان آن كشور باشد و براي كشوري مانند عراق بسيار مهم است كه بر روي بسته.بندي جدا از زبان كشور مبداء ، مثلا در ايران علاوه بر زبان فارسي.حتما بايستي زبان عربي كه زبان رسمي عراق است و انگليسي به عنوان زبان رسمي بين المللي در توضيحات كالا روي بسته بندي وجود داشته باشد كه شامل.شركت يا كارخانه توليد كننده ، كشور سازنده ، مواد به كار رفته در ساخت محصول و اموري از اين قبيل است. البته تركها اخيرا با اضافه كردن زبان كردي به محصولات.صادراتي خود ، باتوجه به اين كه كردي ، زبان دوم رسمي عراق است ، بيش از پيش احترام خود را به فرهنگ و تنوع قومي و زباني اين كشور نشان داده اند، حال اين كه عملا تركها از حيث.سياسي در داخل كشور خود ، كردها را به عنوان يك قوميت به رسميت نمي شناسند و حتي از وجود منطقه خودمختار كردستان در شمال عراق ، دلناخوشند اما در مبحث تجارت ، كاملا خلاف خط مشي سياسي خود عمل مي كنند .
حفظ و مراعات دستور زبان كشور مقصد از اموري است كه متاسفانه.شركتهاي ايراني در تعامل با عراق به آن چندان اهتمام نداده و بارها ديده شده كه يك شركت براي اينكه هزينه ترجمه رسمي شرح محصول خود را نپردازد با كمك گرفتن از افراد غير.متخصص ، شرح كالا را روي بسته محصول خود نوشته اما اين نوشتارعربي ، آكنده از اغلاط املايي و دستوري است كه بعضا با گلايه و شكايت مصرف كننده عراقي مواجه مي شود و آن را نوعي بي احترامي ايرانيها به زبان.عربي قلمداد كرده اند .
احترام به ارزشهاي كشور مقصد مشخصه مهم ديگري در تعريف و شرح كالا است و اين نقيصه نيز با وجود گذشت هفت سال از سقوط رژيم صدام و آشنايي نسبي شركتهاي ايراني با شرايط بازار عراق همچنان به آن بي تفاوت هستند و بارها ديده شده كه تاريخ هاي مصرف را با تاريخ هاي هجري شمسي درج نموده اند در حالي كه عملا اين نوع تاريخ نويسي ، درعراق ناشناخته است .
عراق مانند همه كشورهاي عربي از تاريخ ميلادي تبيعت مي كند و به دليل همين بي توجهي بارها كالا از مرزها برگشت خورده و يا اگر تحت شرايطي، وارد بازار عراق شده، مغازه داري كه مي خواهد ماندگاري محصول را به مشتري خود اثبات كند، به دليل نبود تاريخ ميلادي و ناآشنايي او با تاريخ ايراني، عملا ناكام مانده و به سادگي مشتري و مغازه دار از آن نوع كالاي ايراني روگردان مي شوند.
استفاده از برندهاي كشور مقصد يكي ديگر موارد در شرح كالا روي بسته بندي است كه بايد با زبان و فرهنگ كشور مقصد.متناسب باشد شايد يكي از مشكلات شركتهاي ايراني كه بخشي از آن احتمالا به قوانين دست و پا گير داخلي بر مي گردد، نداشتن اختيار لازم در انتخاب برندها باشد .
اكثر برندهاي ايراني (اعم از اصلي و فرعي) متناسب با شرايط و فرهنگ داخل.ايران هستند اما آنها براي عراقيها ، بيگانه و گاه دربرگيرنده مفاهيم زننده است كه براي مثال برند “كاله” است كه در زبان محاوره اي عراق به دليل اينكه دربرگيرنده مفهوم زننده اي است ، عراقيها براي آن نام مشابهي برگزيده اند و به جاي كاله.واژه “گاله” به كار مي برند. كاله در زبان محاوره اي عربي عراق به مفهوم “گيوه.مندرس” است كه نوعي دشنام مي باشد و يا اينكه نام “پگاه” اساسا.قابل تلفظ براي عراقيها نيست و معمولا “بيكاه” تلفظ مي شود شايد يكي از دلايل موفقيت برند محصولي مانند “صباح” در عراق، به جهت اسم آن باشد كه تقريبا اغلب عراقيها ، محصولات صباح را با نام مي شناسند و از حسن تصادف اين برند ايراني يك واژه عربي است .
٢ – نوع بسته بندي
بسته بنديهاي كالا در عراق بعد از سقوط رژيم صدام ، بسيار متنوع شده و براساس نوع كالا و نگهداري آن شيشه اي ، تركيبي ، فويلي، ،P.P متفاوت است. اين بسته بنديها شامل معدني، ظروف پلاستيكي معروف به مقوايي ، طلقي و غيره است . به طور مثال با توجه به شرايط گرماي شديد هوا در عراق و معضل قطع مكرر برق در اين كشور، بسياري از شركتهاي عربي حوزه خليج فارس كه با شرايط جوي عراق آشنا هستند ، سقف صادرات كالاهاي لبنياتي خود را كه قادر به تحمل گرما است ، افزايش داده و شركتهايي مانند كرافت و المراعي با پنيرهاي پروسسي تعبيه شده در قوطي هاي فلزي يا شيشه اي توانسته اند بازار نسبتا.خوبي داشته باشند .
شركت “كي بي” فرانسه نيز كه معمولا با پنيرهاي مكعبي خود شهرت دارد متناسب با شرايط عراق نوعي محصول جديد كه در اصل همان ويژگي پنير مكعبي را دارد اما در بسته بندي جديد و به شكلي تازه كه در شيشه هايي به شكل كوزه تعبيه شده، وارد بازار كرده است . شركت “هپي كاو” نروژ نيز با بهره گيري از كرده كه از حيث P.P موفقيت پنير مثلثي اش در بازار، اقدام به عرضه.نوع جديدي از پنير در ظرف هاي ويژگي تقريبا همان مشخصات پنير مثلثي را دارا است.
جدا از اين، مهم است كه شركتها با توجه به نمادها و الگوهايي (موقت يا دايمي) كه مي توانند به عنوان تبليغات در بسته بندي بكار رود و فروش را بالا ببرد مد نظر قرار دهند. براي مثال در سالهاي اخير سريالهاي.عربي مانند “باب الحاره” و سريال هاي تركي دوبله شده به عربي مانند “عاصي” و غيره كه مخاطبان زيادي در سراسر جهان عرب از جمله عراق به خود جذب كرده، بهانه اي براي بسياري از شركتهاي سوري و اردني و عربي و تركي شده تا با انتخاب شخصيت ها و نام اين سريالها به عنوان برندهاي.فرعي خود، مشتريان عراقي را به سوي خريد كالاي خود جذب كنند.
استفاده از اين نوع نمادها به ويژه در محصولات پرمصرف كودكان مانند سيب زميني هاي ورقه اي (چيبسي) و بيسكويتي يا بستني بيشتر نمود دارد . جا دارد از تجربه خوب.بستني پاك در بازار عراق ياد كرد كه در آستانه بازيهاي جام جهاني فوتبال 2010 آفريقاي جنوبي ، با وارد كردن يك نوع بستني به نام “جام جهاني” به بازار عراق و چاپ.عكسهاي فوتباليست هاي معروفي مانند ميسي و رونالدو روي سليفون بستني ، توانست سقف مشتريان خود را در اين كشور به ويژه در طيف كودكان و نوجوانان بالا ببرد .
٣- رنگ
رنگهاي شاد بدون شك يكي از عوامل مهمي است كه صادركنندگان در صدور كالاهاي خود به عراق بايد مدنظر داشته باشند . مردم عراق نيز همانند بسياري از ملتها متناسب با شرايط گرماي طاقت فرسا و زمينهاي هموار و صحراهاي گسترده و از طرفي نخلستان و همجواري با دو رودخانه بزرگ و وجود مناطق كوهستاني در شمال اين كشور در علاقه مندي به رنگها ، ذايقه حساس و بعضا متفاوتي دارند . آبي ، سبز ، قرمز و زرد: اين چهار رنگ كه بخشي از آن برگرفته از رنگ پرچم ملي اين كشور است از رنگهاي بارز استفاده شده در انواع محصولات صادراتي است و به نظر مي رسد كه عراقيها به اين رنگها.علاقه مندي بيشتري داشته يا بيشتر به سوي آنها جذب مي شوند . جالب اينكه اين رنگها به طور آشكاري در نوع لباسهايي كه زنان و مردان اين كشور مي پوشند مشهود است .
۴- تعداد
بسته بنديها در عراق نيز تابع.استاندارد بازار است به اين معنا كه اگر يك محصول در بازار عراق مطلوب شد، تعدادي كه اين محصول در كارتن دارد جزو استاندارد بازار محسوب مي شود به طور مثال با توجه به اينكه.شركت ميهن و پاك در بازار بستني عراق حضور بيشتري داشته اكنون تعداد استاندارد بستني هاي نوع قيفي يا مگنوم و حصيري و شكولاتي و غيره در كارتن متناسب با ميهن و پاك بايد باشد به عبارت ديگر براي تعداد بستني هاي ايراني در كارتن يك استاندارد و براي تعداد بستني هاي سوري و اردني يك استاندارد وجود دارد و اگر شركت.ايراني كه تازه وارد بازار عراق مي شود نتواند تعداد.بستني خود در كارتن، با استاندارد ايراني آن در عراق وفق دهد ، نمي تواند موفق باشد .
به عبارت ديگر اگر بستني قيفي بايد در كارتن هاي 60 عددي تعبيه شود بايد اين استاندارد.رعايت شود و بستني قيفي ايراني در كارتن 45 عددي چندان خريداري ندارد .اين مهم تنها به تعداد يك محصول در كارتن يا جعبه محدود نمي شود بلكه گاه يك مجموعه در يك بسته بندي به عنوان استاندارد در مي آيد به عنوان مثال تعداد ماست هاي يك كيلويي در هر كارتن بايد 6 عدد باشد و اگر شركتي 5 عدد يا هفت عدد بگذارد نمي تواند مشتري پسند باشد اما اگر 9 عدد بگذارد و البته با افزايش درصدي از قيمت مي تواند، حضور خود را در بازار تضمين كند به شرطي كه تعداد در كارتن معني دار باشد و هرچه با استاندارد بازار همخواني داشته باشد مطلوب تر خواهد بود . اين اصل شامل كل.كالاها از جمله ميوه كه در جعبه هاي چوبي قرار مي گيرد و ديگر محصولات نيزمي شود .
۵- وزن
وزن محصول نيز از نكات مهم بسته بندي است مثلا اگر وزن جعبه سيب كشور سوريه 10 كيلو است بايد با شناخت اين وزن و با توجه به اينكه محصولات باغستاني.سوري در عراق بازار خوبي دارند متناسب با آن وزن بندي نمود و اين امر شامل تمامي كالاها است .
۶- انعطاف در تغيير
يكي از ويژگيهاي خوب كشورهاي همجوار عراق مانند سوريه ، تركيه ، اردن ، عربستان ، كويت و كشورهايي مانند مصر و غيره در تعامل با بازار عراق، اين است كه در تغيير بسته بندي انعطاف.خوبي دارند . به عبارت بهتر هرچند كيفيت كالاهاي سوري ، اردني و مصري قابل رقابت با انواع ايراني نيست اما به دليل انعطاف زياد آنها در تغيير بسته بندي ها و عرضه كردن بسته بندي هاي شكيلتر ، توانسته اند همچنان به عنوان يكي از رقباي اصلي ما در بازار عراق باقي بمانند .
شركت هاي.ايراني متاسفانه در اين عرصه بسيار كند عمل نمودند و پايبندي.مقدس وار آنها به بسته بنديهاي سنتي داخل ايران و عدم تغيير در آنها باعث شده كه مصرف.كنندگان در برخورد با آنها دچار نوعي دلزدگي و بي رغبتي مي گردند . ضروري است شركتهاي ايراني اين شرايط را درك كرده و سريعا نسبت به تغييرات لازم اقدام كنند .
٧- ابتكار
خلاقيت و ابتكار از رازهاي موفقيت.يك شركت است و شركتهايي كه بتوانند در بسته بندي محصولات خود خلاقيت بيشتري نشان دهند ، بهتر اعتماد مشتري را جذب مي كنند. در سالهاي اخير مشاهده شده كه شركتها در اين كار ابتكارهاي جديد كه متناسب با سلامت مصرف كنندگان و بهداشت.عمومي است خلق كرده اند از جمله بكارگيري “ايزي اوپن” (بازكن هاي ساده) در انواع محصولات نوشيدني و يا كليدهاي همراه باز كردن درب محصولات و يا كليه محصولات كمپوتي و كنسروي كه به سادگي باز مي شوند و چند لايه بسته بندي محصولات بيسكويتي و شكولاتي و يا استفاده از هدايا به عنوان سورپريز در هنگام خريد محصول و يا گنجاندن يك نصيحت يا كلام حكمت آميز و يا تفال هايي كه به همراه.محصول تعبيه مي شود همگي ابتكارهاي جالب و مشتري پسند در بازار عراق هستند كه ضروري است شركتهاي ايراني اين موارد را در بسته بندي محصولات خود مد نظر قرار دهند .
نتيجه
آنچه مسلم است ، روند تغيير در عراق در طول هفت سال گذشته ، سيري صعودي و روبه جلو بوده و انتظار مي رود با تشكيل دولت ، عراق گام هاي سريعتري به سوي پيشرفت بردارد . بدون شك عراق منتظر ايران يا سوريه و يا تركيه و هيچ كشور ديگري نمي ماند و در واقع آنها هستند كه بايد خود را به روند رو به جلوي عراق برسانند .
اگر شركتهاي ايراني مي خواهند در بازار پرظرفيت عراق ورود نمايند و مي خواهند در آن باقي بمانند بايستي ، متناسب با اين تغييرات، آنها نيز تغيير كنند و يكي از اين عرصه هاي تغيير، بسته بندي كالا است كه در فروش محصول نقش تعيين كننده دارد. بنابراين تغييرات و تنوع بخشي به بسته بندي ها بايد.متناسب با خواست و فرهنگ و گرايشهاي عراقيها باشد البته بدون شك كشورهايي كه زيرك هستند با.رعايت اين اصول و ارزشها، در عين حال مي توانند فرهنگ.خود را نيز به كشور مقصد معرفي و القاء نمايند و حتي مصرف كنندگان كشور مقصد را با فرهنگ مصرفي خود كاملاً همسو نمايند . بخشي از اين فرهنگ از طريق بسته بندي و انتخاب.برندها ، آگهي هاي.تبليغاتي مستمر و همه گير و غيره است كه بايد با هوشياري و تكنيك همراه با فروتني در پيشگاه.مصرف كنندگان كشور مقصد باشد نه با دگم انديشي و بزرگ بيني و در نظر نگرفتن واقعيت هاي مصرف كنندگان بازار هدف بويژه ” بازار بكر و منحصر به فرد كشور عراق
