سامانه (سیستم) هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا بر اساس کنوانسیون بین المللی سامانه هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا در تاریخ ۱۴ ژوئن ۱۹۸۳ میلادی به تصویب شورای همکاری گمرکی سازمان جهانی گمرک) رسید. طبق مواد ۱ و ۲ کنوانسیون سیستم هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا به معنای نمانکلاتور متشکل از ردیف، ردیف های فرعی و شناسه عددی مربوطه، یادداشتهای قسمت فصل شماره های فرعی و قواعد عمومی تفسیری سیستم هماهنگ شده بوده که در ضمیمه این کنوانسیون آورده شده است جزء اصلی آن محسوب شده و هر اشاره ای به کنوانسیون شامل ضمیمه آن نیز می گردد.
یکی از اجزاء بنیادی نمانکلاتور سیستم هماهنگ شده قواعد عمومی تفسیری سیستم هماهنگ شده است که با توجه به تنوع روز افزون و تکنولوژیهای پیشرفته کالاهای در حال مبادله این قواعد نقش اساسی و بسیار مهمی در طبقه بندی صحیح و یکنواخت کالا به عهده دارد.
به جهت اهمیت این موضوع و لزوم ایجاد یک چارچوب مشخص در راستای جلوگیری از تفسیرهای گوناگون و اعلام نظرات متناقض و مغایر و ایجاد شفافیت بیشتر در احکام صادره و جلوگیری از تضییع حقوق دولت و صاحبان کالا به ویژه تولید کنندگان محترم، دستور العمل نحوه رسیدگی به کالاهای موضوع قاعده ۲ الف که با همکاری نمایندگان واجا، معاونت حقوقی گمرک ج) و نمایندگان دفاتر تخصصی وزارت صنعت، معدن و تجارت و هم اندیشی صورت گرفته با نمایندگان بخش خصوصی (سندیکاها، انجمنها و اتحادیه های تولیدی مربوطه تهیه و تدوین گردیده جهت آگاهی و اجرا با رعایت کامل ضوابط مربوطه ابلاغ می گردد.
مستندات قانونی
به استناد بند ” ژ” ماده یک قانون امور گمرکی کشور جمهوری اسلامی ایران بر اساس ماده واحده قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۳٫۶٫۲۰ هجری شمسی به کنوانسیون مزبور پیوسته است. گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز از سال ۱۳۷۵ نمانکلاتور جدول تعرفه گمرکی) منضم به کنوانسیون مزبور را که جزء لاینفک کنوانسیون است به عنوان جدول طبقه بندی کالا جایگزین نمانکلاتور قبلی شورای همکاری گمرکی نمود.
با عنایت به این که مسئولیت تشخیص و طبقه بندی کالاها طبق کنوانسیون سیستم هماهنگ شده سازمان جهانی گمرک در تمام کشورها به گمرکات به عنوان تنها نهاد حاکمیتی دولتها واگذار شده و در چند سال گذشته به اشتباه به استناد مفاد نامه شماره ۳۶۴۷۰٫م٫۳۲۷۴۷٫۹۷ – ۱۳۹۷٫۱۱٫۶ معاونت حقوقی ریاست جمهوری مسئولیت تشخیص نحوه طبقه بندی و اعمال قاعده – الف برای واردات کالاهای موضوع ماده ۳۸ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور توسط واحدهای تولیدی به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول شده بود پس از دفاع در جلسات متعدد و مختلف مرتبط با موضوع در معاونت حقوقی ریاست جمهوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت به استناد مفاد نامه شماره ۲۳۵۶۰۷ مورخ ۱۴۰۲٫۱۲٫۲۰ معاون محترم هماهنگی و برنامه ریزی امور حقوقی دستگاههای اجرایی معاون حقوقی رئیس جمهور صلاحیت گمرک جمهوری اسلامی ایران در خصوص تشخیص شمول قاعده ۲ – الف از سیستم هماهنگ شده توصیف و کدگذاری کالا تأکید گردید و به استناد بخشنامه شماره ۱۴۰۲٫۱۸۸۲۸۹۲ (ردیف ۱۸۰ سال (۱۴۰۲ مورخ ۱۴۰۲٫۱۲٫۲۷ به گمرکات ابلاغ و مفاد بخشنامه قبلی به شماره ۹۸٫۱۳۸۸۰۶۰ – ۱۳۹۸٫۱۰٫۲۵ کان لم یکن اعلام گردید.
هر اشاره ای به یک شیء در شماره ای معین شامل این شیء میشود هر چند به حالت غیر کامل (Incomplete) یا تمام نشده (Unfinished) مشروط بر این که به همان صورت مشخصه اساسی شی کامل یا تمام شده را داشته باشد. اشاره به یک شیء در شماره ای معین شامل شیء کامل یا تمام شده یا اشیایی که طبق این قاعده باید کامل یا تمام شده تلقی شوند وقتی که به صورت پیاده شده یا سوار نشده باشند نیز می شود.
کالای غیر کامل (Incomplete) کالایی است که فاقد یک یا چند جزء از اجزاء تشکیل دهنده حالت کامل آن کالا باشد مانند دوچرخه فاقد زین یا خودروی بدون موتور)
کالای تمام نشده (Unfinished) کالایی است که بخشی از عملیات تمام کاری آن باقی مانده است مانند کالای فاقد رنگ آمیزی)
مشخصه اساسی Essential Character) به خاصیت اصلی کالا اطلاق میشود که آن را از کالاهای دیگر متمایز می کند و با در نظر گرفتن یک یا چند مورد از معیارهایی مثل شکل ظاهری کالا کار کرد اصلی کالا، میزان عملیات لازم برای کامل و تمام شدن کالا و نسبت ارزش کالای غیر کامل یا تمام نشده به کالای کامل یا تمام شده تعیین می شود.
اشیاء پیاده شده (Disassembled) به اشیائی (اعم از کامل یا غیر کامل تمام شده یا تمام نشده) اطلاق می شود که اجزاء تشکیل دهنده آنها برای اموری مثل سهولت در بسته بندی و حمل و نقل از هم جدا شده و به منظور سوار کردن با هم باشند. سوار کردن میتواند با وسایل بند و بست پیچ پیچ و مهره و …) یا با پرچ کردن جوش دادن و … باشد، مشروط بر اینکه فقط شامل عملیات سوار کردن و اتصال قطعات به یکدیگر باشد. پیچیدگی سوار کردن مهم نیست، با این حال، نباید لازم باشد که اجزاء تشکیل دهنده جهت اتصال و سوار شدن تحت هر گونه عملیات کاری بیشتر از سوار کردن قرار گیرد.
اشیاء سوار نشده (Unassembled) به اشیائی (اعم از کامل یا غیر کامل تمام شده یا تمام نشده) اطلاق می شود که اجزاء تشکیل دهنده آنها به منظور سوار کردن با هم باشند. سوار کردن میتواند با وسایل بند و بست پیچ پیچ و مهره و …) یا با پرچ کردن جوش دادن و … باشد، مشروط بر اینکه فقط شامل عملیات سوار کرد ردن و اتصال قطعات به به . یکدیگر باشد. پیچیدگی سوار کردن مهم نیست با این حال نباید لازم باشد که اجزاء تشکیل دهنده جهت اتصال و سوار شدن تحت هر گونه عملیات کاری بیشتر از سوار کردن قرار گیرد.
تبصره ۱ – عملیات کاری بیشتر از سوار کردن به عملیاتی مثل برش کاری خم کاری نورد و پرس اطلاق می شود که موجب تغییر شکل اجزاء مورد پردازش گردد.
تبصره ۲- کالاها به همان صورت که هستند (as presented) مورد رسیدگی قرار میگیرند و تغییرات کالا بعد از ترخیص کالا از گمرک تأثیری در طبقه بندی آن ندارد.
طرح اولیه (Blank) مقررات قاعده ۲- الف به طرح اولیه نیز تسری می یابد مگر اینکه طرح اولیه در ردیف معینی ذکر شده باشد. اشیائی به عنوان طرح اولیه تلقی میشوند که اگر چه به همان صورت قابل استفاده مستقیم نیستند ولی شکل یا طرح تقریبی قطعه یا شیء تمام شده را داشته باشند و جز در موارد استثنا، فقط می توانند برای تکمیل به صورت قطعه یا شیء تمام شده مورد نظر قابل مصرف باشند. مثلاً طرح اولیه بطری از مواد پلاستیکی که محصولات واسطه ای لوله ای شکل هستند که انتهای یک طرف آن مسدود شده و انتهای طرف دیگر باز و دارای باریکه ای است که یک درپوش پیچی روی آن قرار خواهد گرفت. قسمت زیر باریکه پیچی شده باید بعداً تغییر شکل پیدا کند تا اندازه و شکل دلخواه به دست آید.
روش اجرایی
۱ – در صورتی که یک کالا یا مجموعه ای از اجزاء و قطعات کالا بر اساس شاخصهای قاعده ۲ – الف ذیل کد تعرفه معینی قرار گیرد چنانچه ثبت سفارش آن کد تعرفه غیر فعال یا مشمول ممنوعیت مانند گروه کالایی ۲۷ یا (۴) نباشد، ثبت سفارش مجوزهای بانکی اظهار کالا و سایر تشریفات گمرکی آنها باید با آن کد تعرفه انجام شود. اگر ثبت سفارش کد تعرفه مذکور غیر فعال یا مشمول ممنوعیت مانند گروه کالایی ۲۷ یا (۴) باشد، جز در موارد استثنایی مذکور در مقررات از جمله موارد مقرر در ماده ۱۱ آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات امکان ترخیص آن کالا وجود ندارد.
تبصره ۱ در صورتی که کالایی به همان صورت موجود که شماره تعرفه خاصی داشته باشد از جمله کد تعرفه های فصل ۹۸ کتاب مقررات صادرات و واردات تحت همان کد تعرفه خاص طبقه بندی می شود هر چند مشخصه اساسی شیء کامل یا تمام شده را داشته باشد.
تبصره ۲- اجزاء و قطعات منفصله وارده توسط واحدهای تولیدی موضوع بند ج ماده ۳۸ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر در صورت شمول قاعده ۲ الف نیازی به تغییر ثبت سفارش به لحاظ اصلاح تعرفه به کالای کامل نداشته و تلقی قاعده ۲ الف از کالای اظهاری مشمول ممنوعیتها و محدودیتهای مربوط به کالای کامل نیست اظهار کالا مطابق ثبت سفارش انجام میگردد و نیازی به تغییر تعرفه نیست.
۲- در اجرای قاعده ۲ الف مطابق جدول ذیل موارد زیر به عنوان کالای کامل و تمام شده تلقی می شود :
اظهار یا ترخیص یک کالا یا مجموعه ای از اجزاء و قطعات یک کالا با یک فقره اظهار نامه به نحوی که کالا یا مجموعه اجزاء و قطعات اظهار شده مشخصه اساسی شیء کامل یا تمام شده را داشته باشد.
تبصره ۱- اظهار با ترخیص مجموع اجزاء و قطعات یک کالا با چند فقره اظهار نامه به نحوی که مجموع اقلام موضوع اظهار نامه های تسلیمی به گمرک در بازه زمانی شش ماه یا کمتر از آن مشخصه اساسی شیء کامل یا تمام شده را داشته باشد قابل تجمیع محسوب میشود. مواردی که ذینفع به صورت مستند و قطعی ثابت نماید اجزاء و قطعات ترخیص شده قبلی را در اختیار ندارد آن اجزاء و قطعات در محاسبات و بررسی شمول قاعده ۲ – الف لحاظ نمی گردد. اظهار یا ترخیص مجموع اجزاء و قطعات یک کالا با چند فقره اظهار نامه در بازه زمانی بیشتر از شش ماه قابل تجمیع محسوب نمیشود مگر اینکه به صورت مستند و قطعی ثابت شود اجزاء و قطعات ترخیص شده قبلی قبل از شش ماه هنوز در اختیار صاحب کالا است که در این صورت آن اجزاء و قطعات در محاسبات و بررسی شمول قاعده – الف نیز لحاظ می گردد.
تبصره ۲- شمول قاعده ۲ – الف نسبت به حالتهای اظهار مجموعه ای از اجزاء و قطعات یک کالا توسط چند شخص مختلف مستلزم اثبات وجود ذینفع واحد برای تمامی اظهار نامه های مرتبط است. قرائنی از جمله قرائن زیر میتواند به عنوان موارد ظن در تشخیص ذینفع واحد مدنظر قرار گیرد :
مقصد بارنامه های کالاهای موضوع اظهار نامه ها واحد باشد؛
بارنامه های اولیه کالاهای موضوع اظهار نامه ها واحد باشد؛
مالکین کالاهای موضوع اظهار نامه های مرتبط با هم شراکت داشته باشند؛
کالاهای موضوع اظهار نامه های مرتبط رابطه کارگر و کارفرمایی برقرار باشد؛
بین مالکین کالاهای موضوع اظهار نامه های مرتبط رابطه خویشاوندی وجود داشته باشد؛
مالک کالاهای موضوع هر کدام از اظهار نامه های مرتبط مدیر عامل یا عضو هیأت مدیره یا سهام دار شرکت مالک کالاهای هر کدام از اظهار نامه های مرتبط با آن باشد؛
مالک.کالاهای موضوع اظهارنامه دارای عضو یا اعضای هیأت مدیره مشترک با مالک کالای موضوع اظهار نامه مرتبط باشد؛
مالک کالاهای موضوع اظهار نامه و مالک کالاهای موضوع اظهار نامه مرتبط، عضو هیأت مدیره شرکت واحدی باشند؛
مالک.کالاهای موضوع اظهار نامه مدیر عامل شرکتی باشد که مالک کالاهای موضوع اظهار نامه های مرتبط عضو هیأت مدیره آن است؛
مالکین کالاهای موضوع اظهارنامه های مرتبط تحت مالکیت شخص واحدی باشند.
در اظهار یا ترخیص یک کالا یا مجموعه ای از اجزاء و قطعات یک کالا طی یک فقره اظهار نامه به نحوی که مشخصه اساسی شیء کامل یا تمام شده را داشته باشد کلیه تشریفات قانونی از جمله مجوزها و شرایط ورود باید بر اساس ردیف تعرفه کالای کامل و تمام شده انجام شود.
در اظهار یا ترخیص اجزاء و قطعات یک کالا طی چند فقره اظهار نامه به صورت قابل تجمیع به نحوی که مجموع آنها مشخصه اساسی شیء کامل یا تمام شده را داشته باشد در زمان اظهار آن قسمت از اجزاء و قطعات که با اظهار آنها مجموع اقلام آن اظهار نامه با اقلام موضوع اظهار نامه یا اظهار نامه های قبل از آن مشمول قاعده ۲- الف می شوند، آن اظهارنامه مشمول تشریفات قانونی کالای کامل و تمام شده است. اظهار کننده مکلف است این را به همراه شماره اظهارنامه های مرتبط قبلی به گمرک اعلام نماید. گمرک و سایر دستگاه ها نیز اقدامات مقتضی را در خصوص این اظهارنامه و اظهار نامه های سابق به عمل می آورند در رویه ورود قطعی رعایت این مقررات در زمان ثبت سفارش و دریافت مجوز بانکی نیز الزامی است.
تکلیف اظهار کننده نافی تکالیف گمرک مبنی بر اجرای این بند و سایر مقررات قانونی نیست.
اعمال قاعده ۲ – الف در هر صورت باید با رعایت تناسب در نوع مدل و مشخصات و تناظر تعداد یا مقدار صورت گیرد.
گمرک مکلف است در مورد واردات کالای غیر کامل یا تمام نشده یا واردات اجزاء و قطعات، با استفاده از ساز و کار کنترلی و نظارتی خود جهت کشف موارد مشمول قاعده ۲ الف و تخلفات مرتبط با آن اقدام نماید.
روش اعتراض
در صورت بروز اختلاف فیمابین گمرکات اجرایی و صاحبان کالاها با رعایت تبصره ۵ ماده ۱۴۴ قانون امور گمرکی مراتب ابتدا با ارسال نمونه مورد تائید و لاک و مهر شده، مستندات کامل و تشریح کامل موضوع اختلاف از دفتر تخصصی تعرفه استعلام می گردد.
در صورتی که صاحب کالا به نظر دفتر تعرفه اعتراض داشته باشد در اجرای ماده ۱۴۴ قانون امور گمرکی موضوع قابل طرح و رسیدگی در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی می باشد.
در صورتی که صاحب کالا به رأی صادره از کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی اعتراض داشته باشد در اجرای ماده ۱۴۶ قانون امور گمرکی ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی قابل طرح و رسیدگی در کمیسیون تجدید نظر می باشد.
در صورت اعتراض صاحب کالا به رأی صادره از کمیسیون تجدید نظر موضوع به استناد تبصره ۴ ذیل ماده ۱۴۶ قانون امور گمرکی از نظر شکلی قابل شکایت در دیوان عدالت اداری می باشد.
