مفهوم پنجره واحد
مفهوم پنجره واحد : پنجره واحد ، به تسهيلاتی اطلاق می شود كه به طرف‌های مشاركت كننده در يک تبادل تجاری كمک می نمايد تا اطلاعات و اسناد استاندارد شده را از طريق يک نقطه ورودی واحد مبادله كنند و از اين طريق تمامی الزامات قانونی مربوط به صادرات ، واردات و قوانين نقل و انتقال را تكميل نمايند. از ديدگاه عملی، پنجره واحد يک ورودی فيزيكی يا الكترونيكی برای ارائه و حفظ تمام داده‌ها فراهم می كند.
اين ورودی به وسيله يک واحد يا مرجع، مديريت می شود كه پس از دريافت اطلاعات، آن را به تمام واحدهای مرتبط انتقال می دهد. راه اندازی اين سيستم به همكاری و مشاركت ميان واحدهای دولتی مرتبط نياز دارد و بنابراين مستلزم تعهد و هدايت قوی سطوح بالای دولتی است. دولتها .بايد جريان . اطلاعات مربوط به . تجارت بين‌المللی را تا .حد ممكن ارتقا .داده و روان .نمايند.
پس از اين كه . اطلاعات رسمی . و تجاری مورد نياز . تعيين شدند، اين داده ها بايد استاندارد و هماهنگ شوند. همزمان با توسعه اطلاعات هماهنگ، استاندارد و ساده‌تر، كاربرد اثربخش فناوری اطلاعات، باعث می شود جريان تبادل داده‌ها افزايش يابد كه نتيجه آن تجارت سريع تر، آسان تر و با هزينه كمتر است.
به منظور .تسهيل و هماهنگ .كردن اطلاعات مورد نياز . تجاری در سطح تجارت .بين‌الملل، توصيه‌ها .و استانداردهايی از سوی .سازمان‌های بين‌المللی . نظير سازمان جهانی گمرک .و سازمان سی فاکت . ارائه شده است که برای پياده سازی .سيستم پنجره واحد . بايد مورد توجه .قرار گيرد.
اهمیت و ضرورت پياده سازی سیستم پنجره واحد تجاری
وجود رویه های سخت و پیچیده تجاری و زمان و هزینه های سربار بسیاری که صرف این رویه ها ( صدور و دریافت جوازهای مرتبط تجاری از متصدیان اجرایی تجارت وحمل و نقل و ترخیص کالا از گمرک و دیگر اعمال مرتبط تجاری ) می شود موانع بزرگی را برای رشد سریع اقتصاد ایجادکرده است. از این رو برای ایجاد رشد اقتصادی و حفظ در فضای رقابتی تجارت در عرصه های بین المللی امروزه جهان به سیستم های الکترونیکی یکپارچه ای نیاز است که تسهیل تجاری و شفافیت و کاهش زمان و هزینه های سازوکارهای تجاری را برای تجار و نهادها و مرتبطین تجاری ایجاد کنند.
پياده سازی پنجره واحد تجاری مزايای فراوانی برای دولت و بنگاه ها دارد. اين سيستم می تواند تا حد زيادی فرايند ارائه و تسهيم اطلاعات هم برای تاجران و هم برای مراجع دولتی روان سازی و تسهيل نمايد. برای بخش دولتی به طور مشخص، وجود پنجره واحد می تواند منجر به يكپارچگی بيشتر و موثرتر نظام‌ها و فرآيندهای موجود، تخصيص موثرتر و كاراتر منابع مالی و انسانی، اصلاح منابع درآمدی دولت، افزايش رضايت تجار، افزايش امنيت، افزايش يكپارچگی و شفافيت در امور، كاهش فساد اداری و توانايی استفاده از تكنيک های پيچيده مديريت ريسک و كنترل جريان امور شود.
برای بخش خصوصی، استقرار پنجره واحد، مزايای نظير ايجاد يک نقطه رسمی واحد برای ارائه يكباره همه اطلاعات و اسناد مورد نياز به سازمانها و نهادهای دولتی، ايجاد يک نقطه كانون برای دسترسی تجار به اطلاعات به روز در خصوص قوانين تجاری جاری، الزامات قانونی و شرايط پذيرش، كاهش هزينه‌ها از طريق كاهش تاخيرها، تسريع در امور اظهار و ترخيص كالا ، توضيح و تفسير قابل پيش‌بينی قوانين، تخصيص موثر و كاراتر منابع و افزايش شفافيت شود.
ضرورت پياده سازی سيستم پنجره واحد تجاری را از بعد تاثيرات آن بر جايگاه رقابتی کشورها می توان برررسی نمود. نحوه انجام فعاليت های تجاری در کشورها بر جايگاه رقابتی آن ها تاثير می گذارد که اين امر به نوبه خود می تواند سبب کاهش يا افزايش انجام فعاليت های تجارت فرامرزی در کشورها گردد.
اهداف پیاده سازی سیستم پنجره واحد تجاری
- ایجاد سیستم الکترونیکی واحد برای تجارت ( گمرک ، صادرات ، وادرات ، صدور جواز، ترابری ) و کاهش زمان در رویه های مرتبط صادرات و واردات
- تبادل و معاوضات الکترونیکی اسناد مرتبط تجاری مابین متصدیان تجاری در سیستم و کاهش اسناد مرتبط تجاری (به ویژه اسناد مرتبط واردات و صادرات ) و امکان پرداخت های همزمان الکترونیکی
- کاهش هزینه ها و زمان رویه های تجاری
- افزایش سرمایه گذاری در تجارت بین المللی و افزایش جذب سرمایه گذاری های فرامرزی
- افزایش همکاری و مشارکت بخش های عمومی و خصوصی تجارت
- تجارت چندجانبه و فرامرزی و منطقه ای
فرصت های پیش روی پنجره واحد
علیرغم طولانی بودن زمان پیاده سازی پنجره واحد تجاری ، این پروژه مزایا و فرصتهایی را برای ذینفعان به همراه دارد:
- ایجاد یک زیرساخت مشترک فنی برای پردازش مستندات و فرم های گمرکی ، مستندات حمل و بازرگانی
- ایجاد قابلیت همکاری قانونی برای تبادلات برون مرزی گمرک و سایر انواع داده از طریق پنجره واحد ( G2G، G2B، B2G،B2B )
- پایه گذاری متدولوژی یکپارچه سازی داده ها ( هماهنگ سازی ) سطوح مالی ، منطقه ای و بین الملل
- بهبود تجارت داخلی و بین منطقه ای میان کشورهای عضو با تسهیل مذاکرات تجاری، برگزاری جلسات و بسترسازی تجارت الکترونیکی
- مدیریت بهتر ریسک برای دولتها ( بهبود سطوح امنیتی )
- افزایش آگاهی منطقه ای و ملی از پتانسیل تسهیل تجاری
- کاهش هزینه ها ، وظایف و جرائم
- کاهش قاچاق و فعالیت های تجاری غیرقانونی ،افزایش شفافیت و پاسخگویی
- بهره مندی جامعه بازرگانان از شفافیت و قابلیت پیش بینی ، تفسیر، به کارگیری قوانین و به کارگیری بهتر منابع انسانی _ مالی
- کاهش هزینه از طریق به حداقل رسانی زمان صرف شده و از بین بردن تاخیرها
- اتخاذ تصمیماتی به مراتب معتبرتر از قبل، قابلیت اعتماد و پیش بینی
- ترخیص سریعتر کالا، کنترل استثنائات و راهکارهای حل اختلاف( منتج به کاهش هزینه های کنترل موجودی )
- کاهش مراجعات حضوری بازرگانان به بخش های دولتی
- بهبود کیفی آمار تجارت
چالش های ایجاد پنجره واحد تجاری
- در کنار مسائل و مشکلات فنی، ایجاد یک بستر حقوقی مناسب و امن از جمله چالش های ایجاد پنجره واحد تجاری است. وجود ساز و کارهای حقوقی در چنین نهادی باعث افزایش تمایل سازمانها و شرکت‌های تجاری به تجارت الکترونیکی و فعالیت بیشتر آن‌ها خواهد شد. كشورهايی كه خواهان استقرار پنجره واحد تجاری در كشورشان هستند بايد ملزومات حقوقی اين روند را مهيا كرده و به موضوعات حقوقی ای نظير ابعاد حقوقی شناسایی و تأييد هويت صاحبان اطلاعات موجود در پنجره واحد تجاری ، حمایت از حقوق مالکیت فکری، مسئوليت مدنی و كيفری، حريم خصوصی و قواعد حقوق رقابت نیز توجه خاصی داشته باشند.
- شاید بزرگترین چالش ایجاد پنجره واحد تجاری در کشور ما، مشکلات ناظر بر اجرای این نهاد در سطح ملی است. تعدد دستگاه های ذیربط و تشتت آرا در خصوص نحوه ایجاد و پیاده‌سازی این طرح، بزرگترین مانع بر سر شکل‌گیری این نهاد است.
- مجوزهای صادره از یک دستگاه یا وزارتخانه درخصوص یک حوزه فعالیت الزاماً در سطح کشوری قابل استناد نیستند که این موضوع مشکلاتی را برای صاحبان کسب و کاری که در حال توسعه فعالیت خود در شهرهای دیگر هستند، به وجود آورده است.
