هر آنچه که یک خریدار خارجی در خصوص گیاهان دارویی ایران ممکن است بداند

هر آنچه که یک خریدار خارجی در خصوص گیاهان دارویی ایران ممکن است بداند

در ایران بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاه شناسایی شده نزدیک به ۲۳۰۰ گونه از گونه‌های گیاهی ایران در ردیف گیاهان دارویی و معطر قرار دارند. از این تعداد گونه گیاهی، ۴۵۰ گونه جزو گیاهان دارویی به‌شمار می‌آیند.

بازار گیاهان دارویی صرفا مختص بازارهای داخلی نبوده و در کل جهان برای گیاهان دارویی ایران متقاضی وجود دارد و این تقاضا رو به افزایش است. گیاهان دارویی گونه‌ها و مصارف مختلفی دارند. تا سال ۱۳۸۲ ایران پنجمین صادرکننده گیاهان دارویی بود که به دلیل وجود برخی مشکلات به رتبه ۳۲ تنزل پیدا کرده و اکنون زعفران و گل محمدی عمده‌ترین گیاهان دارویی صادراتی هستند. این محصولات بیشتر به کشورهای آلمان، آمریکا، انگلستان، فرانسه، مجارستان، پاکستان، هند، چین، امارات، ژاپن و برخی کشورهای دیگر صادر شده‌اند.

کشورهای صادرکننده گیاهان دارویی

چین بیشترین میزان صادرات گیاهان دارویی با سهم ۱۷ درصدی در بازار جهانی را داراست. کشور هند با ۸ درصد، مصر با ۷ درصد و اسپانیا ۵ درصد در رتبه های بعدی قرار دارند.

تحلیل پتانسیل صادراتی گیاهان دارویی

آلمان، آمریکا، چین، ایتالیا، اسپانیا، هند، روسیه ( صادرات به روسیه ) ، ژاپن و مالزی همگی از ظرفیت های صادراتی بالایی برای صادرات گیاهان دارویی هستند. در خاورمیانه امارات، عراق، ترکیه، عمان و قطر می توانند مورد توجه تاجرین این محصول قرار گیرند.

میزان ظرفیت صادراتی گیاهان دارویی

چین، هند، ایتالیا، افغانستان و اندونزی دارای ظرفیت باقیمانده برای صادرات گیاهان دارویی هستند. آلمان، امارات، پاکستان، اسپانیا و عراق از بازارهای اشباع شده برای این محصول هستند و انتخاب آن ها به عنوان مقصد صادراتی سودآوری خوبی ندارد و اگر به هر دلیلی تصمیم دارید وارد بازار صادراتی این کشورها شوید بایستی با زیرساختی قوی در خصوص بسته بندی، تبلیغات و برندینگ وارد شوید. روسیه با توجه به موقعیت آب و هوایی و سردسیر بودن آن نیز مقصد صادراتی خوبی برای این محصول است.

حجم تولید گیاهان دارویی

در کشور ما نیز سالانه حدود ۴۰۰ هزار تن گیاه دارویی تولید می‌شود که این حجم از تولید نشانگر ظرفیت بالای کشور در تولید این گیاهان و نقش موثر آن‌ها در ارزآوری است. سهم تجارت جهانی از محصولات گیاهی دارویی حدود ۱۲۴ میلیارد دلار و سهم ایران از این میزان ۴۴۰ میلیون دلار است.

انواع گیاهان دارویی براساس اقلیم آب و هوایی ایران

مهم ترین گیاهان دارویی صادراتی ایران در سال‏ های اخیر شامل :

مهم ترین گیاهان دارویی گران قیمت

مهم ترین گیاهان دارویی گران قیمت در حال حاضر، شامل گیاهان زیر می باشد :

• بابونه
• بادرنجبویه
• به لیمو
• مریم گلی
• آویشن
• گل گاوزبان
• نعناع فلفلی
• زیره سبز
• ملیس
• سرخارگل
• کاسنی

استان های تولیدکننده گیاهان دارویی در ایران

خراسان رضوی با تولید ۶۰ درصد گیاهان دارویی کشور رتبه نخست را در میان استان های تولیدکننده گیاهان دارویی در کشور دارد. خاکشیر، ختمی خبازی، رازیانه، زیره سبز، زعفران، کتیرا، کمای، باریجه ( صادرات باریجه )، انواع نعنا و تخم شربتی و…

 خراسان جنوبی : آویشن، کاکوتی، گل بومادران، زیره و…

 همدان سومین تولیدکننده گیاهان دارویی در کشور : زعفران، گل محمدی ( صادرات گل محمدی )، گشنیز و رازیانه، کاسنی و گل همیشه بهار و…

 گیلان : گل گاو زبان، گل ساعتی و …

 قزوین : گل گاوزبان، شیرین بیان، بابونه، سماق، زعفران و گل محمدی و…

 لرستان : کتیرا، موسیر، شیرین‌بیان، آویشن، بابونه، رازیانه، گل گاوزبان، ریواس، کنگر، بومادران، خاکشیر، نسترن‌های وحشی، مریم گلی و…

 کرمانشاه : زیره، ریواس، آویشن، آنغوره، گل گاوزبان، کنگر، باریجه، نعناع، سیاه دانه، زعفران و…

 فارس : زعفران، گل محمدی، به لیمو، آویشن، بادرنجبویه، آنغوزه ( صادرات گیاه آنغوزه )، مورد، مرزنجوش و…

 کرمان : زیره، آویشن، بومادران، آنغوزه، ریواس و…

 اصفهان : سرخارگل، سنبل طیب، مریم گلی، آویشن، بابونه، بومادران، زعفران، گل محمدی، سیاه دانه و…

 آذربایجان شرقی : بومادران، زرشک، زیره سیاه، خاکشیر، رازیانه، کمای، سیاهدانه، ریواس، سماق، مریم گلی، مرزه، آویشن، کاکوتی و…

 آذربایجان غربی : بادرنجبویه، شیرین بیان، مرزه، بیدمشک، آویشن، بابونه و…

 مرکزی : کاسنی، گزنه، زنیان، روناس، شکرتیغال و…

 چهارمحال و بختیاری : زعفران، موسیر، کلوس، آویشن، آنغوزه، گل گاوزبان، گل محمدی، ریواس و…

عرقیات و گلاب

عرقیات یکی از پرمصرف‌ترین شکل های استفاده از گیاهان است. امروزه در ایران بیش از ۴۰ نوع گیاه وجود دارد که عرق گیری شده و به صورت طبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. عرقیات طبی در واقع رایحه، عطر یا اسانس گیاهانی می‌باشند که آن را به آب اضافه می‌نمایند.

امروزه شهرستان کاشان در استان اصفهان بزرگ ترین تولیدکننده و پس از آن شهر میمند در استان فارس دومین تولیدکننده این محصول در جهان است و شهر اسپارتای ترکیه سومین تولیدکننده گلاب و عرقیات جهان است. عمده مناطق کشت این گیاه در استان فارس، استان کرمان، استان اصفهان، استان آذربایجان شرقی هستند. 

صادرات گلاب ایران به کشورهای متعددی انجام می شود و کشور هایی نظیر آلمان، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، اسپانیا، چین، فرانسه، ژاپن، هلند، ترکیه، کانادا و غیره از جمله واردکنندگان گلاب ایران می باشند.

صادرات گلاب موجب ارز آوری به کشور می شود. گل های محمدی مرغوب و کارخانه های پیشرفته و سنتی که در آن ها استانداردهای لازم برای تولید گلاب رعایت می شود همگی موجب شده تا ایران در بازار داخلی و خارجی عملکرد رضایت بخشی در صادرات گلاب را داشته باشد.

از جمله عرقیات پرمصرف می‌توان موارد زیر را ذکر کرد :

• گلاب
• عر ق نعنا
• عر ق بهارنارنج
•  بیدمشک
•   شاتره
•  کاسنی

اسانس و عصاره ها

عصاره : ماده‌ای است که از یک ماده دیگر یا گیاه یا میوه‌ها از طریق تقطیر یا فشردن یا جوشاندن با کمک یک حلّال مانند آب یا الکل به دست می‌آید. عصاره ماده ای است دارای مواد موثره گیاهی که خاصیت درمانی را در گیاهان دارویی ایجاد می‌کند.

اسانس ها : محصولاتی برگرفته شده از گیاهان و میوه ها هستند که دارای بوی مطبوعی بوده و به همین سبب مورد توجه مشتریان زیادی قرار می گیرد. این محصولات در تنوع بسیار در بازار ها یافت می شود که علاوه بر فروش در داخل کشور شاهد فروش آن ها در بازارهای خارجی نیز هستیم. 

اسانس ها همراه با روغن است. اسانس‌ها و سایر مواد معطر گیاهی به وسیله روش‌های مختلفی همچون : استخراج با فشار سرد، تقطیر، استخراج به وسیله حلال، تقطیر در شرایط خلأ به وسیله مایکروویو، خیساندن در روغن و استخراج با روغن‌ های جاذب از مواد گیاهی استحصال می‌شوند.

اسانس گل سرخ یا رز یا محمدی گران قیمت ترین اسانس دنیاست. تولید اسانس در ایران چه به صورت طبیعی و چه مصنوعی بسیار بالا می باشد. در واقع این محصولات برابر با استانداردهای جهانی در بازار تولید و عرضه می شوند. اسانس ها معمولا به کشورهای عربستان، آلمان، روسیه، ژاپن، ترکیه صادر می شوند.

انواع اسانس های صادراتی به قرار زیر است:

• اسانس گل رز
• اسا نس گل محمدی
• اسا.نس بهار نارنج
• ا سانس هل
• ا سا نس نعناع فلفلی
• اسا نس میخک
• ا سانس زیره سبز و….

صمغ ها

به موادی اطلاق می شود که از اعضا گیاه به خارج ترشح می گردد و این عمل نیز به طور خود به خود و یا بر اثر ایجاد شکاف و زخم در اعضاء گیاهان انجام می گیرد. صمغ ها همیشه بر اثر از بین رفتن غشاء سلولزی به وجود می آیند. صمغ‌ها طعم بدون مزه و حالت چسبنده دارند.

ایران به دلیل گستردگی اقلیمی و تنوع گونه های گیاهی برای سالیان دراز است که یکی از قطب های تولید انواع صمغ گیاهی به حساب می آید. از نظر تولید انواع صمغ های گیاهی، ایران مقام چهارم را در دنیا دارد. در ادامه به معرفی برخی از انواع صمغ ها می پردازیم.

کتیرا

گون گیاهی است که در مناطق خشک و کویری ایران می روید و به خشکی و شوری خاک بسیار مقاوم است. کتیرا صمغی است که از ساقه گون گرفته می شود. این صمغ خودبه خود یا معمولا بر اثر شکافی که به ساقه گون وارد می شود، جاری و پس از مدت کوتاهی خشک می شود که آن را جمع آوری و عرضه می کنند. پس از ایران کشورهای ترکیه و سوریه به ترتیب بیشترین صادرات کتیرا در جهان را دارند.

در سال های اخیر تولید کتیرا با کاهش قابل توجهی همراه بوده و به امارات متحده عربی، هند و برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، آلمان و انگلستان صادر می شد.

بادام کوهی

درخت بادام کوهی به صورت خودرو در کوه های زاگرس می روید. از تنه و شاخه های این درخت نوعی صمغ حاصل می شود که آن را صمغ فارسی، زدو یا صمغ شیرازی می نامند. صمغ فارسی در رنگ های سفید، زرد روشن، زرد نباتی، قرمز و قهوه ای یافت می شود که از این لحاظ آن را درجه بندی می کنند.

بنه

درخت بنه منبع تولید شیره سقز است. سقز صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده است. کوه های زاگرس در بسیاری مناطق از این درختان پوشیده شده است و در استان های ایلام، کردستان، کهکیلویه و بویراحمد، فارس و در شهرستان های پاوه، جوانرود، ثلاث باباجانی، دالاهو، گیلانغرب و… پیشینه ای طولانی دارد. برداشت شیره این درخت از اواسط خرداد ماه آغاز می شود.

تشکل های اصلی ذیربط

صادرکنندگان گیاهان دارویی