بروات اسنادی (بخش ۱) (COLLECTION)

بروات اسنادی ( COLLECTION )

بروات اسنادی ( COLLECTION ) چیست ؟ در این مقاله در خصوص بروات اسنادی 

مقدمه و تعاریف بروات اسنادی

در این نوع قراردادها ، فروشنده هنگامی اقدام به فروش کالا می نماید که به خریدار و حسن شهرت وی اطمینان داشته و از این که کشور خریدار قانونی وضع نمی نمایدکه او نتواند وجه کالای فروخته شده خود را دریافت نماید ، خاطر جمع باشد.

خرید کالا بر مبنای اسناد تجاری وصولی برای خریدار ریسک و خطر کمتری دربر دارد در حالی که فروشنده با ارسال کالا و اسناد و پذیرفتن دریافت وجه آن در آینده پس از قبول خریدار خود را در معرض خطر بیشتری نسبت به فروش بر مبنای اعتبارات اسنادی قرار می دهد و لذا می توان گفت که این نوع شرط پرداخت حد وسط بین تجارت براساس حساب باز OPEN ACCOUNT TRADE و اعتبار اسنادی CREDIT DOCUMENTARY می باشد.

تعریف وصولی : DOCUMENTARY COLLECTION

ساده ترین تعریفی که برای اسناد وصولی می توان نمود آن است که بانکی به نمایندگی از طرف فروشنده اسناد حمل را هنگامی در اختیار خریدار قرار می دهد که خریدار وجه اسناد را بپردازد و چنانچه اسناد حمل در مقابل قبولی برات مدت دار باشد ، برات مدت دار را قبولی نویسی نماید.

البته بایستی توجه نمود که فروشندگان هنگامی کالای خود را برمبنای اسناد وصولی می فرستند که اطمینان به وصول وجه اسناد داشته و نسبت به ثبات اقتصادی و عد تغییر مقررات ارزی کشور خریدار مطمئن باشند.

طرفین بروات و اسناد وصولی :

• فروشنده PRINCIPAL ، DRAWER،  EXPORTER ، SELLER
• بانک کارگزار فروشنده REMITTING BANK ، PRINCIPALS BANK
• بانک کارگزار خریدار COLLECTING BANK
• خریدار DRAWEE , IMPORTER , BUYER

مراحل انجام کار در اسناد وصولی

۱- فروشنده پس از عقد قرارداد و اعلام قبولی خریدار، کالا ی خود را برای حمل ارسال داشته و اسناد مربوطه را به ضمیمه دستور وصول که به آن COLLECTION ORDER می گویند جهت وصول برای بانک کارگزار خود ارسال می نماید.

۲- بانک کارگزار فروشنده یا REMITTING BANK اسناد رسیده را با دستور وصول مربوطه مقابله نموده و پس از اطمینان از صحت تعداد اسناد فرستاده شده با دستور وصول و کنترل مبلغ اسناد با سیاهه و همچنین برات ارسال شده، دستورات مندرج در دستور وصول فروشنده را روی فرم خود که به آن دستورالعمل یا SCHEDULE می گویند منعکس نموده و برای بانک کارگزار خریدار یا بانک وصول کننده وجه ارسال می دارد.

۳- بانک کارگزار خردار یا COLLECTING BANK پس از کنترل ظاهری اسناد یا دستورالعمل داده شده توسط بانک کارگزار فروشنده و ضمن اعلام وصول اسناد به بانک کارگزار فروشنده،‌ کپی سیاهه را همراه آگهی براتگیر برای خریدار کالا ( DRAWEE ) ارسال می نماید و اعلام می دارد چنانچه اسناد مورد قبول است نسبت به قبولی نویسی یا واریز وجه اسناد ( حسب مورد ) اقدام نماید.
باید اضافه نمود که طبق ماده ۲ مقررات متحدالشکل ( ucp ) برای وصولی ها ( نشریه ۳۲۲ اطاق بازرگانی بین المللی ) بانک ها هیچ گونه مسئولیتی در مورد بررسی اسناد نداشته و فقط مسئول کنترل تعداد نسخ اسناد ارائه شده با دستور وصول می باشند.

 

 

۴- خریدار DRAWEE یا پس از بررسی پروفرما و سیاهه فروشنده چنانچه اسناد مربوطه مورد قبول باشد از بانک کارگزار خود درخواست می کند که وجه اسناد مربوطه را پس از ظهر نویسی در اختیار او جهت ترخیص کالا قرار دهد.

موضوع دیگری که در رابطه با اسناد وصولی باید ذکر گردد و اهمیت آن بیشتر از نقطه نظر عملیات حسابداری داخلی بانک کارگزار می باشد آن است که بانک کارگزار به میزان اسناد وصولی دریافت شده اقدام به صدور یک سند انتظامی می کند.

صدور چنین سندی بر این اساس است که بانک مربوطه در هر زمان از کل بروات دیداری و یا مدت دار که از طریق بانک در دست اقدام می باشد و برای مشتریان ارسال گردیده است , آگاه باشد. صدور سند انتظامی یک حساب آماری است که هم توسط بانک کارگزار خریدار و هم توسط بانک کارگزار فروشنده انجام می پذیرد.

برای صدور سند انتظامی جهت ارزهای مختلف , نرخ ثابتی را برای هر ارز مشخص می کنند که با نوسانات نرخ های ارز تغییر نمی کند. مثلاً این نرخ برای دلار ۷۵ ریال و برای مارک ۱۸ ریال می باشد .

انواع بروات اسنادی وصولی

بروات اسنادی وصولی بر دو گونه است:

1. بروات اسنادی وصولی دیداری
2. بروات اسنادی وصولی مدت دار

۱- بروات اسنادی وصولی دیداری  (DOCUMENTS AGAINST PAYMENT (D/P

بروات دیداری معمولاً در فرم آگهی برات با کلمه SIGHT و یا (DOCUMENTS AGAINST PAYMENT (D/P نشان داده می شود.

در این حالت فروشنده در فرم دستور وصول خود COLLECTION ORDER , از بانک کارگزار خود می خواهد که برات و اسناد را در مقابل پرداخت وجه در اختیار خریدار قرار دهد.

لذا بانک کارگزار خریدار هنگامی اسناد را در اختیار خریدار قرار می دهد که خریدار وجه آن را پرداخت کرده باشد. بعضی مواقع ممکن است فروشنده اسناد خود را بدون برات برای خریدار از طریق بانک ارسال نماید.

 

 

بنابراین هنگامی که اسناد وصولی بدون همراه داشتن برات ارسال شود , خریدار از پرداخت هزینه فوق معاف خواهد بود.

در اینجا تذکر این نکته ضروری است که ارسال برات به همراه اسناد از نظر پوشش قانونی و حقوقی برای فروشنده دارای مزیت می باشد که شرح آن بعداً خواهد آمد.

به هر حال بانک کارگزار خریدار هنگامی اسناد وصولی را در اختیار خریدار قرار می دهد که خریدار وجه اسناد را بپردازد.

۲- بروات اسنادی وصولی مدت دار (DOCUMENTS AGAINST ACCEPTANCE (D/A

در این حالت فروشنده بر اساس قرارداد منعقده با خریدار همراه اسناد خود , برات مدت دار , ۶۰ , ۹۰ یا ۱۸۰ روزه یا … ارائه می نماید و از بانک کارگزار خود می خواهد که پس از قبولی نویسی برات مورد اشاره توسط خریدار , اسناد را به خریدار تحویل دهد.

بانک کارگزار خریدار برات مدت دار را همراه یک برگ سیاهه و فرم آگهی براتگیر که در آن با علامت DOCUMENTS AGAINST ACCEPTANCE : D/A مشخص شده و معمولاً تاریخ دقیق سررسید برات نیز در آن قید شده است برای خریدار جهت قبولی نویسی ارسال می دارد.

خریدار پس از بررسی, برات مورد بحث را قبولی نویسی نموده و به بانک کارگزار خود تحویل می دهد. سپس اسناد حمل را دریافت و نسبت به ترخیص کالا از گمرک و فروش آن اقدام می کند.

 

 

در حالت اخیر بانک کارگزار فروشنده معمولاً ۲ تا ۳ هفته قبل از سررسید , برات قبول نویسی شده را برای بانک کارگزار خریدار جهت وصول ارسال می دارد.

بانک کارگزار خریدار مجدداً ضمن ارسال آگهی براتگیر و اعلام زمان پرداخت , از خریدار می خواهد وجه برات را در روز سررسید کارسازی نماید.

چنانچه خریدار وجه برات را در روز سررسید در اختیار بانک کارگزار خود قرار دهد, وی نیز نسبت به پرداخت آن به فروشنده از طریق بانک کارگزار خود اقدام می نماید.

در اینجا لازم است یادآوری گردد که بانک کارگزار خرید علی رغم این که اجرا کننده دستورات فروشنده بوده و به خریدار ابلاغ می نماید که وجه برات دیداری و یا برات مدت دار قبولی نویسی شده را در سررسید بپردازد ولی چنانچه خریدار از پرداخت وجه برات خودداری نماید، طبق ماده ۲ مقررات متحدالشکل اسناد وصولی ( نشریه ۳۲۲ اطاق بازرگانی بین المللی ) , هیچگونه مسئولیتی متوجه آن بانک نخواهد بود.

بروات وصولی ساده CLEAN COLLECTION

در این روش بر اساس توافقی که بین فروشنده و خریدار به عمل می آید, فروشنده کالا را برای خریدار حمل نموده و اسناد حمل آن را نیز مستقیماً برای خریدار ارسال می دارد.

سپس بر مبنای اسناد حمل ، برات ساده ای را ( بدون اینکه هیچگونه اسناد حملی مانند سیاهه و بارنامه و غیره ضمیمه آن باشد ).

عهده خریدار کشیده و از طریق بانک کارگزار خود برای خریدار یا بانک کارگزار خریدار ارسال می نماید تا بانک کارگزار خریدار بر اساس شرایط برات و دستورات داده شده, نسبت به وصول وجه برات در صورتی که برات دیداری باشد, اقدام نماید و یا اگر برات مدت دار باشد, نسبت به واگذاری برات مدت دار به خریدار جهت قبولی نویسی قدمهای لازم را بردارد.

این روش پرداخت تقریباً مانند تجارت بر اساس حساب باز می باشد با این تفاوت که فروشنده اسناد حمل را به خریدار تحویل داده و خریدار کالای مربوطه را ترخیص و نسبت به فروش آن اقدام می نماید و فروشنده متعاقباً جهت وصول وجه کالای خود مبادرت به صدور برات و ارسال آن از طریق کانال بانکی می نماید.

در صورتی که در تجارت بر اساس حساب باز OPEN ACCOUNT TRADE اساساً در سررسید مقرر شده نسبت به پرداخت وجه اسناد اقدام می کند بدون آن که براتی از طریق بانک توسط فروشنده برای خریدار ارسال شده باشد.

بانک ها اسناد زیر را نیز به صورت بروات وصولی ساده عمل می نمایند

الف – ممکن است برای یک موسسه یا برای شخصی چک ارزی از خارج رسیده باشد, این موسسه یا شخص مزبور چک ارزی مورد بحث را به بانکدار خود که REMITTING BANK و از او می خواهد وجه چک مورد بحث را وصول نموده و به حساب او منظور نماید.

بانک مزبور به یکی از دو صورت زیر عمل می کند:

• چک مذکور را همراه دستورالعمل خود برای بانکی که در متن چک قید شده ارسال نموده و از او می خواهد حساب او را نزد خود و یا هر بانکی که در آن کشور حساب دارد بستانکار نماید.

برای مثال شرکت چکی به مبلغ -/۵۰۰۰ لیره از خارج دریافت می کند این شرکت جهت وصول جه چک, چک مربوطه را همراه نامه ای برای بانک ملی ایران شعبه مرکزی ارسال کرده و از آن بانک درخواست می نماید که وجه چک را دریافت نموده و به حساب شرکت مزبور واریز نماید.
بانک مرکزی چک مربوطه را همراه نامه ای برای میدلند بانک لندن ارسال نموده و از آن بانک می خواهد وجه چک را به حساب بانک ملی ایران نزد خود منظور نماید.
میدلند بانک پس از وصول وجه چک , حساب بانک ملی را نزد خود بستانکار نموده و اعلامیه بستانکار را برای بانک ملی ایران شعبه مرکزی ارسال می دارد. بانک ملی پس از دریافت آن نسبت به واریز وجه مورد بحث به حساب شرکت اقدام می نماید.

• ممکن است بانک مزبور نزد بانک های کشور صادر کننده چک حساب نداشته و یا با بانک های کشور مربوطه روابط کارگزاری نداشته باشند.

در این حالت چک ارزی مربوطه را برای بانکی که حساب ارزی نزد وی دارد ارسال نموده و از او می خواهد وجه چک مورد نظر را پس از وصول به حساب او نزد خود منظور نمایند و یا این که پس از وصول تبدیل به ارزی که حساب ارزی نزد آن بانک دارد نموده و به حساب آن ها منظور و اعلامیه بستانکار مربوطه را برای بانک ارسال کننده چک بفرستد.

 

 

بانک صادرات چون حساب بانکی در اسپانیا ندارد چک مذکور را برای لویدز بانک لندن که نزد وی حساب لیره دارد ارسال داشته و از لویدز بانک درخواست می کند که وجه چک را پس از وصول تبدیل به لیره نموده و به بستانکار حساب بانک صادرات نزد خویش منظور نماید.

لویدز بانک پس از دریافت نامه و چک مورد بحث، چک را برای وصول به بانکی در اسپانیا که با او روابط بانکی دارد و نزد آن بانک نیز حساب دارد ارسال نموده و از آن بانک اسپانیائی درخواست می دارد که وجه چک را به حساب لویدز بانک نزد خودش منظور نماید .

بانک اسپانیائی پس از وصول وجه چک حساب لویدز بانک را نزد خود بستانکار نموده و اعلامیه بستانکار را برای لویدز بانک ارسال می کند.

لویدز بانک لندن پس از دریافت اعلامیه بستانکار نسبت به تبدیل ارز مربوطه بر اساس نرخ خرید و فروش در بازار لندن اقدام نموده و هم ارز لیره ای چک پزوتای اسپانیا را به حساب بانک صادرات نزد خود منظور نموده و اعلامیه مذکور را برای بانک صادرات ایران شعبه مرکزی ارسال می دارد.

بانک صادرات پس از دریافت اعلامیه بستانکار از لویدز بانک نسبت به واریز مبلغ آن به حساب شرکت ارسال کننده چک اقدام می نماید.

 

 

ب – چک مسافرتی یا TRAVELLER CHEQUE معمولاً به بانکداران فروخته می شود و معادل آن به همان ارز و یا ارز دیگری دریافت می گردد.

این چک ها عیناً مانند بروات وصولی ساده بوده و بانکدار خریدار چک آن را جهت وصول برای بانک متعهد به پرداخت ارسال می نماید و از او درخواست می کند که وجه چک را به حساب وی منظور نماید و یا مانند بند الف ۲ عمل می نماید.

ج – چک های ارزی بانکی که توسط بانک ها صادر شده و سپس به متقاضیان تحویل می گردد تا جهت ذینفع مربوطه در خارج از کشور ارسال گردد , عیناً مانند بروات وصولی ساده عمل می شود.

د- سفته های ارزی مانند بروات وصولی ساده می باشد بدین طریق که ذینفع یا دارندگان آن سفته مورد نظر را به بانک خود REMITTING BANK خواهد تا وجه سفته مربوطه را وصول و به حساب آن ها واریز نماید.

وظایف و مسئولیت های بانک کارگزار و بانک وصول کننده

بر خلاف اعتبارات اسنادی که بانکها در مورد آن باید دقت کافی نسبت به اسناد ارائه شده مبذول دارند تا آن که مطابق شرایط اعتبار باشد, در اسناد وصولی بانکها فقط صحت و سقم اسناد دریافتی را بر اساس مطالب مندرج در دستور وصول ( COLLECTION ORDER ) به شرح زیر بررسی می نمایند:

1. آیا تعداد اسناد ارسال شده همراه دستور وصول برابر تعداد مندرج در آن است؟
2. آیا بارنامه و بیمه نامه و یا برات به طور صحیح ظهرنویسی شده است؟
3. آیا کلیه نسخ اصلی بارنامه (در صورتی که بارنامه FULL SET باشد) ارائه گردیده است؟ در صورتی که یک نسخه از بارنامه کم باشد, بانک از فروشنده آن را مطالبه می نماید و یا در صورتی که یک نسخه اصلی بارنامه را فروشنده مستقیماً برای خریدار ارسال نموده باشد, این موضوع را نیز به اطلاع خریدار می رساند.
4. در صورتی که سیاهه ارائه شده کلمه C&F و CIF یا قید شده باشد, روی بارنامه باید کلمه FREIGHT (PAID) PREPAID قید شده باشد.
5. در صورتی که کالای فروخته شده بر مبنای باشد, بیمه نامه مربوط به نیز باید ضمیمه باشد و حداقل ارزش کالای بیمه شده برابر با مبلغ سیاهه باشد.

باید توجه نمود که غیر از موارد فوق بانکها هیچگونه الزام دیگری در مورد بررسی اسناد ارائه شده ندارند.

محاسن و معایب خرید و فروش کالا بر مبنای بروات وصولی از دیدگاه فروشنده و خریدار

الف : محاسن از دیدگاه فروشنده:

فروشنده هنگامی که بخواهد بر مبنای بروات ( اسناد ) وصولی کالای خود را بفروشد, همانطور که قبلاً گفته شد, باید نسبت به امکان دریافت وجه کالای فروخته شده مطمئن باشد و به همین منظور لازم است

اولا اطلاعات کاملی از آخرین وضعیت خریدار داشته باشد,

ثانیاً گزارش کامل و رضایتبخشی از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور خریدار بدست آورد و اطمینان حاصل نماید که کشور خریدار قوانینی را وضع نمی نماید که او بعداً نتواند وجه کالای ارسالی را دریافت دارد.

 

 

با توجه به مراتب فوق، مزیت فروش کالا بر مبنای بروات ( اسناد ) وصولی به شرح زیر است

1. فروشنده مطمئن است که بانک وصول کنندهCOLLECTING BANK اسناد را در اختیار خریدار قرار نمی دهد مگر این که قبلا وجه اسناد را دریافت کرده و یا برات قبولی نویسی شده باشد.
   در واقع بانک وصول کننده به عنوان عامل اجرایی عمل نموده و طبق دستورات او در کشور خریدار اقدام می نماید.
2. یک بانک وصول کننده معتبر معمولاً مرتبا موضوع پرداخت وجه اسناد را تعقیب نموده و بر خریدار فشار می آورد که هر چه زودتر نظر قطعی خود را اعلام نماید. به علاوه فروشنده را نیز از نتیجه پیگیری خود مطلع می سازد.
3. چنانچه هنگامی انتقال مالکیت کالا توسط بانک وصول کننده صورت گیرد که وجه آن را بانک دریافت کرده باشد , فروش بر مبنای بروات ( اسناد ) وصولی مطمئن تر از فروش بر مبنای تجارت بر اساس حساب باز خواهد بود.
4. روش پرداخت بر مبنای بروات ( اسنادی ) وصولی خیلی ارزانتر از روش پرداخت بر مبنای اعتبارات اسنادی است.
5. از نظر سرمایه گذاری و تامین سرمایه در گردش , فروشنده می تواند به یکی از طریق زیر عمل نماید.

•  فروشنده دارای سرمایه کافی می باشد و می تواند سرمایه در گردش خود را تامین نماید
• در صورتی که فروشنده فاقد سرمایه کافی بوده و احتیاج به نقدینگی داشته باشد, می تواند حقوق اسناد وصولی خود را به بانک خود واگذار نموده و وجه آن را پس از تنزیل دریافت دارد.
  در این حالت بانک مالک اسناد بوده و خود تعقیب می نماید تا وجه را دریافت دارد.
• فروشنده می تواند قسمتی از حقوق اسناد وصولی خود را به بانک خود REMITTING BANK واگذار نماید و در واقع فروشنده قسمتی از سرمایه در گردش خود را تامین نموده و قسمتی از آن را با تنزیل اسناد نزد بانک خود تامین می نماید.

ب – معایب از دیدگاه فروشنده

1. فروشنده وجه کالای خود را پس از آنکه بانک فروشنده BANK REMITTING وجه را از بانک خریدار دریافت داشت, دریافت می کند مگر این که قبلاً ( طبق بند ۵ الف و ب فوق ) اسناد را به بانک خود فروخته باشد یا این که قسمتی از حقوق اسناد را واگذار نموده باشد.
2. اطمینان از دریافت وجه اسناد همانند فروش کالا بر مبنای صددرصد پیش پرداخت و یا فروش کالا بر مبنای اعتبار اسنادی نمی باشد.
3. اگر خریدار کالا از پرداخت وجه اسناد خودداری نماید یعنی از پذیرفتن کالا خودداری نموده است لذا فروشنده باید علاوه بر پرداخت هزینه معطلی در تخلیه کالا و یا هزینه های انبارداری در کشور مقصد , هزینه بارگیری و کرایه برگشت کالا را نیز بپردازد.

ج – محاسن از دیدگاه خریدار

1. خریدار کال بر مبنای بروات (اسناد) وصولی بیشتر به نفع خریدار است تا فروشنده. خریداران معمولاً مایلند که اول کالا را دریافت دارند سپس وجه آن را بپردازند .
   به علاوه مزایای روش خرید بر مبنای برات وصولی ساده که بر طبق آن فروشنده کالا را خریدار حمل نموده و اسناد آن را نیز برای خریدار مستقیماً ارسال می دارد و از طریق صدور یک برگ برات ساده , موضوع پرداخت وجه اسناد را تعقیب می نماید, مشابه خریدار بر مبنای حساب باز برای خریدار است.
   خرید کالا بر مبنای بروات اسنادی مدت دار مشابه مزیت خرید بر مبنای بروات وصولی ساده است با این تفاوت که خریدار اول برات را قبولی نویسی نموده و اسناد را دریافت می دارد وسپس اقدام به ترخیص کالا از گمرک می نماید.
   چنانچه کالا مورد قبول نباشد هنوز وجه آن را نپرداخته است اما چون برات را قبولی نویسی نموده لذا مسئولیت قانونی نسبت به برات قبولی نویسی شده دارد که در قسمت معایب بحث خواهد شد.
2. خریدار کالا بر مبنای بروات مدت دار تقریباً مانند اعتباری است که فروشنده کالا در اختیار خریدار قرار داده است . در واقع خریدار پس از فروشنده کالا وجه کالای خریداری شده را می پردازد .
3. خرید کالا بر مبنای بروات ( اسناد ) وصولی خیلی کم خطرتر از خرید کالا بر مبنای اعتبارات اسنادی و یا خریدبر مبنای صددرصد پیش پرداخت است.
   به علاوه هزینه های بروات وصولی خیلی کمتر از هزینه های اعتبار اسنادی می باشد.
4. چنانچه فروشنده در دستور وصول اسناد خود , پرداخت وجه اسناد و یا قبول بروات مدت دار را موکول به رسیدن کالا به مقصد نموده باشد, این ترتیبات بیشتر به نفع خریدار خواهد بود.
5. چنانچه خریدار دارای سرمایه کافی نباشد با توجه به رسیدن کالا به مقصد , می تواند از بانک خود در مقابل وثیقه گذاردن کالا به طرق گوناگون تامین وجه نموده و نسبت به پرداخت دین خود به فروشنده اقدام نماید که مزیتی دیگر برای او به حساب می آید.

د : معایب خرید بر مبنای بروات ( اسناد ) وصولی از دیدگاه خریدار

1. چنانچه در اسناد وصولی دیداری, خریدار قبل از رسیدن کالا به مقصد وجه اسناد مذکور را پرداخت کرده باشد و کالا مطابق قرارداد منعقده نباشد , خریدار متضرر خواهد شد.
2. چنانچه کالا بر مبنای بروات مدت دار خریداری شده و قبل از رسیدن کالا به مقصد, برات توسط خریدار قبولی نویسی شود, در صورتی که هنگام رسیدن کالا خریدار متوجه کسری و یا عیب و نقصی در کالا گردد علی رغم این که مدارک کافی جهت جلوگیری از پرداخت وجه برات قبولی نویسی شده ممکن است داشته باشد مسئولیت قانونی او نسبت به برات قبولی نویسی شده پا برجا خواهد بود, و باید به مراجع قضایی مراجعه و دلائل محکمه پسند جهت ایفای حق خود ارائه نماید.

مقالات مرتبط