اسناد تجاری

.اسناد تجاری

اسناد تجاری و قوانین مرتبط به آن

اسناد تجاری اسنادی هستند که بدون توجه به این که صادرکننده آنها تاجر باشند یا غیر تاجر ، قواعد حاکم بر قانون تجارت در مورد آنها جاری خواهد بود .

سند در لغت به نوشته­‌ای گفته می­‌شود که به آن اعتماد می‌­شود و در اصطلاح حقوقی نوشته‌­ای­ است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد­ باشد و بتوان از آن برای اثبات عمل، قرارداد یا تعهد استفاده ­کرد.

اسناد در یک تقسیم‌­بندی به اسناد عادی و رسمی و در تقسیم‌­بندی دیگر به اسناد ­تجاری و غیرتجاری تقسیم می‌شوند.

سند عادی و رسمی

اسناد به لحاظ اعتباری که به آن ها داده می‌­شود، به اسناد عادی و رسمی تقسیم می­‌شوند.

  • سند رسمی به سندی اطلاق می‌­شود که در دفاتر ثبت­ اسناد ­و ­املاک، دفاتر ­اسناد ­رسمی یا نزد مأمورین ­رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم می­‌شود.
  • سند عادی سندی­ است که توسط افراد عادی تنظیم می­‌شود بدون آنکه مأموران رسمی طبق مقررات قانونی در تنظیم آن دخیل باشند. مانند مبایعه­ نامه­ هایی که در دفاتر املاک تنظیم می‌شود.

سند تجاری و سند غیرتجاری

تقسیم‌بندی دوم اسناد، با توجه به وجود ویژگی «تجاری» در آن هاست.

  • سند تجاری در قانون تجارت ایران تعریف نشده‌ ­است. اما در مفهوم عام و کلی می‌توان گفت هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به­‌کار­ برود، می­‌تواند یک نوع سند تجاری باشد که در این مفهوم علاوه بر چک ، سفته و برات ، شامل اسنادی نظیر بارنامه نقل­ و ­انتقال ، اوراق قرضه و … می­‌شود.

به عبارت دیگر می‌­توان گفت اسنادی تجاری تلقی می‌­شوند که مورد حمایت خاص قانون‌گذار قرار­ گرفته و علاوه بر کارکرد تجاری دارای اوصاف خاص تجاری نیز باشند. سند تجاری در این مفهوم صرفا شامل چک، سفته و برات می­‌شود. اسنادی غیرتجاری هستند که فاقد وصف تجاری باشند مانند شناسنامه و سند ­نکاحیه.

توضیح خلاصه برات ، سفته ، چک ، قبض انبار ، بارنامه و اوراق قرضه

 

برات : بسیاری از احکامی که در سفته و چک جاری است در مورد برات هم صدق می کند .

چک : چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می نماید.

سفته : طلب سندی تجاری است که بر اساس آن شخصی (صادرکننده سفته) تعهد می‌کند مبلغ معینی را در زمان معین یا عندالمطالبه به دیگری (گیرنده سفته) بپردازد.

قبض انبار : قبض رسید کالا می باشد که توسط انباردار و در مقابل دریافت کالا صادر می شود. این سند نشان می دهد که کالا به چه تعداد و یا چه وزنی در کدام انبار نگهداری شود. 

بارنامه : بارنامه به عنوان سند حمل و مالکیت کالاست و ممکن است. به عنوان قرارداد حمل و رسید کالا نیز تلقی گردیده و قابل معامله و ظهرنویسی باشد.

اوراق قرضه : یک برگه قابل معامله‌ که مطابق با آن مبلغی وام با بهره مشخص را معرفی می‌نماید که تمامی ‌آن یا بخشی از آن باید در موعد یا مواعد معینی استرداد شود.

 

سفته

سفته سندی تجاری­ است که براساس آن صادرکننده سفته تعهد می­‌کند مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه (یعنی به محض درخواست دارنده) به دیگری بپردازد.

برای اینکه سفته سند تجاری تلقی ­شود باید دارای ویژگی­‌های قانونی باشد :

  • امضا یا مهر صادر کننده
  • تاریخ صدور
  • مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف آن
  • گیرنده وجه
  • تاریخ پرداخت
  • محل تادیه وجه
  • نام سند

 

برای اینکه سفته سند تجاری تلقی ­شود باید دارای ویژگی­‌های قانونی باشد یعنی دارای مهر یا امضای صادرکننده، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، مبلغ و نام گیرنده‌ی سفته باشد. در­ غیر ­این صورت از مزایای قانون تجارت بی‌­بهره خواهد ­ماند.

سفته یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری است که غفلت در نوشتن جزئیات در آن ممکن است باعث ضررهای زیادی شود.

 

برای آنکه دارنده‌ی سفته بتواند از مزایای قانونی این سند بهره‌­مند شود، باید در سررسید وجه آن را مطالبه کند اگر وجه پرداخت ­شود که مشکلی به وجود نمی­‌آید، اما اگر وجه پرداخت نشود دارنده‌ی سفته موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، سفته را واخواست نماید.

واخواست سفته

واخواست سفته به معنای اعتراض به سفته‌­ای است که در سررسید پرداخت نشده و علیه صادرکننده سفته به عمل می‌­آید. از ­آنجا که این اعتراض باید به صادرکننده ابلاغ ­شود، واخواست سفته باید در برگه‌­های چاپی مخصوص که توسط وزارت دادگستری تهیه می‌­شود به عمل ­آید تا صورت قانونی خود را حفظ کند.

برات

برات در قانون ­تجارت­ ایران تعریف نشده ­است و قانون­‌گذار صرفا به بیان ویژگی­‌های این سند تجاری اکتفا نموده‌ ­است. اما می‌توان بیان­ نمود که برات سندی ­است که به موجب آن صادرکننده به دیگری دستور می‌­دهد مبلغ معینی را در سررسید معین یا عندالمطالبه ( به محض درخواست دارنده ) به شخص ثالث یا به حواله‌­کردِ او پرداخت ­نماید.

شخصی که برات را صادر­ می‌کند صادرکننده‌ی برات، مُحیل یا برات­‌کش نام دارد، کسی که پرداخت وجه برات را می­‌پذیرد برات­‌گیر یا محال­‌علیه یا قبول­‌کننده‌ی برات است و به دارنده‌ی برات محال‌­له می­‌گویند.

مندرجات برات

  • قید کلمه برات
  • تاریخ تحریر
  • اسم شخصی که باید برات را تادیه کند
  • تعیین مبلغ برات
  • تاریخ تادیه وجه برات
  • مکان تادیه وجه برات
  • اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخته می‌شود

قبول و نکول در برات

برحسب ماده ۲۳۰ قانون تجارت قبول کننده برات ملزم است وجه آن را در موعد تعیین شده تادیه نماید و حق نکول هم ندارد.

نکول به معنای تصریح به عدم تعهد پرداخت وجه برات از طرف محال علیه است.

چک

چک سندی ­است که به موجب آن صادرکننده می‌­تواند از حساب موجود در بانک پولی برداشت ­نماید یا به دارایی موجود در بانک بیفزاید.

طبق قانون ­صدور­ چک، چک را فقط بر روی بانک می‌­توان­ کشید، به ­بیان­ ساده‌­تر محال­‌علیه چک حتما باید بانک باشد و چک‌هایی که توسط مؤسسات مالی ­و­ اعتباری یا صندوق­‌های قرض­‌الحسنه صادر می­‌شوند از دیدگاه قانون تجارت چک هستند اما از حمایت‌­های قانون­ صدور­ چک برخوردار نیستند و نوعی حواله تلقی می­‌شوند.

طبق قانون، در چک باید محل صدور و تاریخ صدور قید شود و به امضای­ صادر­کننده‌ی چک برسد (مهر صادرکننده کافی نیست و مورد حمایت قانون قرار ­نمی‌­گیرد) پرداخت وجه چک نباید وعده‌­دار باشد.

مندرجات چک

  • تاریخ صدور
  • محل صدور
  • محل پرداخت
  • مبلغ
  • گیرنده چک
  • امضا صادر کننده

 

طبق قانون، در چک باید محل صدور و تاریخ صدور قید شود و به امضای­ صادر­کننده‌ چک برسد، در این خصوص مهر صادرکننده کافی نیست و مورد حمایت قانون قرار ­نمی‌­گیرد و پرداخت وجه چک نباید وعده‌­دار باشد.

 

انواع چک

  • چک عادی

چکی است که صاحب حساب نسبت به‌حساب جاری خود صادر می‌کند تا دارنده‌ی چک با مراجعه به بانک مربوطه وجه چک را نقد کند.

چک عادی ممکن است در وجه خود صادرکننده‌ی چک (صاحب حساب) یا حامل یا شخص معین یا به حواله‌کرد او صادر شود. اعتبار چک عادی مشروط به اعتبار صادرکننده چک است؛ یعنی دارنده چک تضمینی جز اعتبار صادرکننده ندارد.
چک تأییدشده :

چکی است که اشخاص نسبت به‌حساب جاری خود صادر می‌کنند‌ و بانک تائید می‌کند که معادل مبلغ چک در حساب صادرکننده چک موجودی وجود دارد. در این صورت بانک حساب صادرکننده را نسبت به مبلغ چک مسدود می‌کند و سپس این مبلغ را فقط به شخصی که چک تائید شده را نزد بانک می‌برد پرداخت می‌کند.

  • چک مسافرتی

چکی­ است که توسط بانک صادر ­می‌شود و وجه آن در هر­یک ­از شعب آن بانک یا نمایندگان آن پرداخت می‌شود.

  • چک تضمین شده

چکی است که توسط بانک بر­عهده‌ی همان بانک به درخواست مشتری صادر می‌­‌شود و پرداخت وجه چک توسط بانک تضمین می­‌شود.

تفاوت‌ برات و سفته

  • در برات معمولاً سه نفر شرکت دارند : محیل (برات‌کش) ، محال‌له (دارنده برات)، محال‌علیه (پرداخت کننده وجه برات یا برات‌گیر) اما در سفته تنها دو نفر شرکت دارند:‌ متعهد و متعهد‌‌له.
  • موضوع قبولی در سفته وجود ندارد، زیرا حواله بر عهده شخص دیگری نیست که احتیاج به قبولی وی باشد.
  • در برات مکان و چگونگی پرداخت وجه شرط اصلی است. هرگاه گیرنده وجه برات، مطالبه یا اعتراض کند آثاری بر آن مرتبط است. اما در سفته که بدهکار آن را امضا می­‌کند وجود محل اهمیتی نخواهد داشت. به این معنا که در موعد مقرر باید سفته پرداخت شود.
  • در برات قید اسم محتال (طلبکار) الزامی است. زیرا از شرایط اساسی برات این است که اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخت می­‌شود ذکر شود. اما در سفته می‌­توان به نام حامل، بدون ذکر اسم شخص معینی سفته را صادر کرد.
  • صدور برات یک عمل ذاتاً تجاری است اما صدور سفته در صورتی یک عمل تجاری به شمار می‌­آید که طرفین معامله، تاجر یا صراف یا بانکدار باشند.

تفاوت چک با سفته و برات

  • چک در حکم یک سند لازم الاجرا است و امکان پیگیری آن از طریق پیگیری چک برگشتی از طریق اجرای ثبت وجود دارد.
  • اگر چک در موعد مقرر پرداخت نشود و برگشت بخورد، دارنده می‌تواند از طریق شکایت کیفری نیز پیگیری کند ولی سفته و برات فقط از طریق حقوقی قابل پیگیری هستند.
  • در رابطه با برات و سفته صادر کننده می‌تواند از مهر و امضای خود استفاده کند اما صحت چک منوط به امضای صادر کننده آن است.

چک در موارد زیر ضمانت اجرای کیفری‌اش را از دست می‌دهد

  • در صورتی که چک وعده دار باشد، فقط از طریق حقوقی قابل پیگیری است.
  • اگر چک سفید امضا باشد به این معنا که به جز امضا بر روی آن موارد دیگری درج نشده باشد، قابل شکایت کیفری نیست.
  • در صورتی که چک بدون تاریخ باشد قابل شکایت کیفری نیست.
  • اگر تحقق چک منوط به تحقق امر دیگری باشد.
  • اگر چک برای تضمین انجام تعهد یا انجام معامله صادر شده باشد.
  • باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک گواهی عدم پرداخت از بانک و ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت به راه افتاده باشد تا قابل شکایت کیفری باشد. در صورتی که این زمان‌بندی‌ها رعایت نشده باشد شکایت کیفری مقدور نیست.

مزایای اسناد تجاری

  • مسئولیت تضامنی امضاکنندگان اسناد تجاری

در واقع یکی از منحصر به فردترین مزیتی که قانون‌گذار برای صاحب اسناد تجاری در نظر گرفته است، مسئولیت تضامنی صادرکنندگان اسناد تجاری در برابر دارندگان آن است.

این امر در ماده ۲۴۹ قانون تجارت نیز مورد اشاره قرار گرفته است و به این معنا است که صاحب سند تجاری می‌تواند به هر یک از مسئولین مراجعه کند و یا حتی چند نفر را مخاطب قرار دهد.

  • قرار تامین خواسته

صاحبین اسناد تجاری حتی قبل از شروع رسیدگی می‌توانند تقاضای توقیف اموال را به اندازه آن‌چه مورد تقاضایشان است بنمایند تا اگر رای به نفع آن‌ها بود در وصول آن دچار مشکل نشوند. این امر در ماده ۲۹۲ قانون تجارت نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

خصوصیات سند تجاری

اسناد تجاری به معنای خاص کلمه (یعنی چک، سفته و برات) دارای اوصافی هستند که آن ها را از سایر اسناد تجاری متمایز می­‌کند. مهم­‌ترین این اوصاف عبارتند از :

  • انعکاس طلب در سند

سند تجاری اصالتا مال نیست بلکه نماینده‌ی مال محسوب می­‌شود. به بیان ساده‌­تر، سند ­تجاری معرفِ طلبی است که در آن منعکس شده­ است و صاحب سند برای اثبات طلب خود باید سند را ارائه ­بدهد، هرچند که قانون­گذار برای تنظیم سند تجاری مقرراتی پیش‌­بینی کرده است که در صورت عدم رعایت این تشریفات، سند مزبور اعتباری نخواهد داشت.

  • قابلیت نقل­ و­ انتقال

قابلیت انتقال اسناد تجاری این امکان را به دارنده‌ی آن می­‌دهد که آن سند را به راحتی در اختیار دیگری قرار بدهد. به این شکل که اگر سند در وجه حامل باشد انتقال سند به سادگیِ تمام و صرفا با قبض­‌و­اقباض ( داد­و­ستد ) انجام می‌شود.

چنانچه سند در وجه شخص معین باشد انتقال در صورتی معتبر ­است که ظهر­نویسی شده و به امضای آن شخص برسد. (ظهرنویسی کردن به معنای پشت‌نویسی­ کردن سند و یکی از راه­‌های انتقال سند است).

  • جنبه‌ی شکلی اسناد تجاری

قانونگذار تجارت برای اسناد تجاری شرایط شکلی خاصی را مقرر ­داشته ­است که در تنظیم سند و صدور آن باید رعایت شود. ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط شکلی این ­است که سندِ صادره دیگر تجاری نخواهد ­بود و از حمایت­‌های قانون تجارت در خصوص اسناد تجاری بی­‌بهره خواهد ­ماند.

به طور مثال طبق ماده‌ی ۳۰۸ قانون تجارت در تنظیم سفته علاوه بر مهر یا امضای صادرکننده، باید تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، و مبلغی که باید پرداخت شود با تمام حروف و نام گیرنده‌ی وجه قید شود در غیر این صورت سفته جنبه‌ی تجاری خود را از دست می­‌دهد و صرفا یک تعهد ساده‌ی مدنی خواهد ­بود و از مزایای قانون تجارت بی‌­بهره خواهد­ ماند.

  • مرور زمان

اسناد تجاری ( برات، سفته و چک ) از مرور زمان برخوردارند. (مرور زمان مدتی ­است که طی آن حتما باید صاحب حق از طریق مراجع قضایی حق خود را مطالبه و پیگیری نماید، در غیر این صورت با انقضای آن زمان، دیگر دعوای او مسموع نخواهد ­بود (منظور از عدم استماع دعوا آن است که چنین دعوایی در مراجع قضایی قانونا قابلیت رسیدگی نخواهد داشت.)

حقی که برای مدت نسبتا طولانی، مورد تعقیب و مطالبه قرار ­نگرفته و طرفین دعوا نسبت به آن دعوا هیچ ادعایی نکرده‌اند ، دیگر حقی زنده، ثابت و قابل مطالبه نیست و شکایت نسبت به آن موضوع در محکمه، مسموع نخواهد­ بود.

طبق قانون تجارت، مرور­ زمان اسناد تجاری که از طرف تجار یا برای امور تجاری صادر ­شده­ باشد، ۵ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت یا آخرین اقدام در مرجع قضایی محاسبه می‌­شود. مگر اینکه در این مدت رسما اقرار به دِین شده باشد که در این صورت مرور زمان از تاریخ اقرار محاسبه خواهد ­شد.

منظور از اقرار به دِین آن است که بدهکار اعلام می‌کند بدهی خود را قبول دارد و رسماً اظهار نموده که معادلِ مبلغِ سند تجاری باید به صاحب سند بپردازد. اقرار یک دلیل قانع‌کننده محسوب می‌شود.

  • برخورداری از مزایای قانونی

یکی از مهم‌­ترین ویژگی­‌های اسناد ­تجاری، برخورداری از مزایای قانونی است که مختصرا به آن ها اشاره می‌کنیم:

  • حق انتخاب دادگاه صالح

دارنده‌ی سند تجاری برای طرح دعوا علیه مسئولین سند مختار است به یکی از دادگاه­‌های محل اقامت خوانده (یعنی کسی که می­‌خواهد علیه او طرح­ دعوا نماید)، دادگاه محل صدور سند ­تجاری، دادگاه محل­ اجرای­ تعهد یا دادگاه صادرکننده‌ی گواهی عدم پرداخت در مورد چک مراجعه کند.

  • درخواست صدور قرار ­تأمین­ خواسته و امکان توقیف اموال بدهکار

یکی از مزایای مهم اسناد تجاری صدور قرار­ تأمین­ خواسته و توقیف اموال بدهکار بدون پرداخت خسارت احتمالی است. مشروط بر آنکه دارنده‌ی سند ظرف مهلت قانونی طلب خود را مطالبه نماید و در صورت عدم امکان، «گواهی عدم پرداخت» دریافت نماید که همان واخواست نمودن سند ­تجاری است در این حالت قرار­ تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی صادر می‌­شود.

در­ غیر ­این ­‌صورت ( یعنی عدمِ دریافتِ گواهیِ عدم­ پرداخت در موعد ­مقرر ) توقیف اموال منوط به پرداخت خسارت احتمالی در صندوق دادگستری ­است.

منظور از رعایت مهلت­‌های قانونی این است که دارنده‌ی برات و سفته در صورت عدم دریافت وجه باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید، گواهی عدم پرداخت دریافت کند و سفته و برات را واخواست نماید. در خصوص چک، چنانچه محل صدور و محل پرداخت چک یک شهر باشد، ظرف ۱۵ روز و اگر دو شهر مختلف باشد فرد باید ظرف ۴۵ روز گواهی عدم پرداخت دریافت کند.

  • مسئولیت تضامنی مسئولان سند ­تجاری

دارنده‌ی سند در صورت عدم پرداخت وجه می‌­تواند به هریک ­از مسئولین پرداخت منفردا یا مشترکا رجوع­ کند و وجه ­سند را مطالبه­ کند، مسئولیت این اشخاص تضامنی ­است و هرکدام در مقابل دارنده‌ی ­سند مسئول پرداخت کل وجه هستند و چنانچه یکی از آن ها کل وجه را پرداخت­ کند، مسئولیت سایر مسئولان در مقابل دارنده‌ی سند ساقط می‌­شود.

مسئولیت تضامنی در مقابل مسئولیت مشترک قرار دارد. در مواردی که چند ­نفر مسئول پرداخت یک دِین باشند، اگر این مسئولیت تضامنی باشد هر­یک ­از اشخاص مسئول پرداخت کل وجه سند هستند و با پرداخت یکی­ از ­اشخاص مسئولیت باقی اشخاص در مقابل دارنده ساقط می‌­شود اما در مسئولیت مشترک هر­یک ­از مسئولین به اندازه‌ی سهم خود در مقابل دارنده مسئول پرداخت دین هستند.

درحقوق ­ایران اصل­ بر­ مسئولیت مشترک است و مسئولیت تضامنی نیازمند تصریح است.

اسناد تجاری واخواست شده چیست

واخواست به معنای اعتراض دارنده دارنده برات و سفته به عدم پرداخت آن در وجه سررسید است. در برات درصورتی که برات‌گیر از قبول و نکول برات خودداری کند، دارنده برات باید اعتراض‌نامه‌ای در این خصوص تنظیم کند.

اما از آنجا که در سفته تنها دو نفر (دائن و مدیون) دخالت دارند و شخص ثالثی قابل تصور نیست درصورت عدم تأدیه وجه سفته، واخواست معنایی ندارد. در مورد چک باید بگوییم که گواهی عدم پرداخت بانک محال علیه جانشین واخواست و اعتراض عدم تأدیه می‌شود.

درج طلب در سند تجاری

اسناد تجاری در واقع بیان کننده طلبی هستند که در آن ها درج شده است و دارنده سند برای اثبات طلب خود به آن استناد می کند . برای مثال وقتی الف چکی با مبلغ صد هزار تومان در وجه به صادر می کند ، ب به عنوان دارنده چک در تاریخ سررسید چک می تواند به استناد چک طلب خود را دریافت کند . در واقع یکی از ویژگی های اسناد تجاری این است که در آنها مبلغی به عنوان طلب درج شود ، که در اسناد عادی لزومی برای آن وجود ندارد . 
البته گاهی دیده می شود که سند برای امانت یا برای تضمین صادر می شود مثلا چک تضمینی  یا سفته بابت تضمین حسن انجام کار . در این موارد باید ضمانت در متن سند قید شود و اگر نشد باید ثابت شود زیرا در واقع اسناد تجاری دلیل اصلی طلبکار بودن دارنده آن هستند مگر اینکه ثابت شود چک برای تضمین صادر شده است .

اسناد تجاری دارای وصف تجریدی هستند

یکی دیگر از اوصاف اسناد تجاری داشتن وصف تجریدی است . وصف تجریدی در اسناد تجاری یعنی اینکه به محض اینکه سند صادر شد و در اختیار طرف مقابل قرار گرفت فرض بر این است که صادر کننده سند تجاری با علم و آگاهی و اختیار خودش اقدام به امضا سند کرده و خود را متعهد به پرداخت وجه آن نموده است . بنابراین بعد از صدور سند تجاری مثلا چک ، صادر کننده نمی تواند با استناد به مواردی مثل عدم آگاهی از اینکه چرا چک را صادر کرده است از پرداخت وجه چک امتناع کند .

اسناد تجاری قابل نقل و انتقال هستند

قابلیت نقل و انتقال در اسناد تجاری باعث می شود دارنده سند بتواند آن را به دیگری منتقل کند . این کار از طریق پشت نویسی یا ظهر نویسی سند انجام می شود و در مبادلات روزانه و داد و ستد ها بسیار پر کاربرد است .

مسئولیت تضامنی امضا کنندگان اسناد تجاری 

یکی دیگر از مشخصات اسناد تجاری و تفاوت آن با اسناد عادی این است که سند تجاری قابلیت انتقال دارد و دارنده سند با پشت نویسی آن را به نفر بعد منتقل می کند .

فرض کنید الف چکی در وجه ب صادر کرده است ، ب چک را به ج انتقال می دهد و ج چک را به شما  انتقال می دهد . شما اگر نتوانستید وجه درج شده در سند را از بدهکار بگیرید می توانید برای دریافت پول خود به هر کدام از الف ، ب و ج مراجعه کنید .

البته باید بدانید که نمی توانید وجه سند را از هر یک از آن ها به طور جداگانه بگیرد ، شما فقط می توانید وجه را از همه آنها مطالبه کنید و هر کدام از آن ها وجه را پرداخت کند ، مسئولیت دیگران هم از بین می رود .

 

حق انتخاب دادگاه صالح 

یکی دیگر از مشخصات سند تجاری این است که دارنده سند تجاری می تواند به هر کدام از دادگاه زیر برای اقامه دعوی مراجعه کند :

  • د ادگاه محل اقامت خوانده دعوی ( خوانده کسی است که دارنده سند تجاری می خواهد از او شکایت کند ) .
  • داد گاه محلی که سند تجاری در آن محل صادر شده است .
  • دا دگاه محلی که در آنجا سند تجاری به مورد اجرا گذاشته شده است مثلا دادگاه محلی که برای چک ، گواهی عدم پرداخت صادر شده است . 

درخواست قرار تامین خواسته​

اگر دارنده سند تجاری در مهلت قانونی بابت عدم پرداخت سند تجاری اش اقامه دعوی کند، می تواند از دادگاه تقاضای صدور قرار تامین خواسته نماید. یعنی از دادگاه بخواهد اموال طلبکار را توقیف کند.

امتیازی که اسناد تجاری درباره قرار تامین خواسته نسبت به اسناد عادی دارند این است که دادگاه بدون درخواست خسارت احتمالی از طلبکار، قرار تامین خواسته و توقیف اموال را صادر می کند. البته در نظر داشته باشید این امتیاز تنها زمانی عملی می شود که دعوی در مهلت قانونی آن اقامه شده باشد. 

در چه مواردی چک ضمانت اجرای کیفری خود را از دست می­‌دهد

چک تنها سند تجاری­ است که از ضمانت اجرای کیفری برخوردار ­است و این مزیت در دنیای امروز از اهمیت ویژه‌­ای برخوردار ­است. اما این سند در پاره‌­ای از موارد این خصلت خود را از دست می­‌دهد و دارنده نمی‌­تواند از طریق شکایت کیفری حق خود را بازستاند.

طبق قانونِ صدور ­چک در موارد زیر، چک جنبه‌ی کیفری ندارد :

  • چک وعده­‌دار :

چک برای اکثر مردم پول نقد تلقی می­‌شود و مردم از این بابت به چک اعتماد می­‌کنند، پس به‌طور قانونی چک باید به صورت نقد و بدون وعده صادر ­شود و به محض ارائه به بانک باید پرداخت ­شود.

بنابراین در تمام مواردی که پرداخت وجه چک وعده‌­دار باشد چک جنبه‌ی کیفری خود را از ­دست می­‌دهد و دارنده تنها می‌تواند از طریق حقوقی و اجرای ثبت، طلب خود را پیگیری کند. برای نمونه اگر چک صادر­شده برای تاریخ یک هفته بعد، یا یک ماه بعد یا یک‌ سال بعد تنظیم شود، صادرکننده‌ی این چک قابل تعقیب کیفری نخواهد ­بود.

  • چک سفید امضا :

در­ صورتی که ثابت شود چک به صورت سفید امضا داده شده­ است، یعنی هیچ‌کدام از مندرجات چک تکمیل نشده و صرفا امضای صادر­کننده‌ی چک در این سند وجود دارد صادرکننده‌ی چک قابل تعقیب کیفری نیست.

  • چک بدون تاریخ :

چکی که صادرکننده در آن تاریخ قید نکند جنبه‌ی کیفری خود را از دست می‌­دهد.

  • چک مشروط :

چنانچه ثابت شود وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی بوده‌ ­است، چک قابل شکایت کیفری نخواهد ­بود. این شرط ممکن­ است در متن خود چک قید ­شود یا به صورت سند جداگانه‌­ای تنظیم ­شود.

به هرحال چنانچه صادرکننده‌ی چک در محضر دادگاه ثابت کند که وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی بوده­ است، چک جنبه‌ی کیفری نخواهد­ داشت.

  • هرگاه چک بابت تضمین انجام تعهد یا انجام معامله صادر­ شده ­باشد :

معمولا چک‌­ها بیانگر بدهی صادر­کننده‌ی چک هستند، اما گاهی اتفاق می‌­افتد که قصد صادرکننده‌ی چک صرفا ارائه‌ی یک تضمین برای انجام معامله یا تعهد باشد، در ­این ­صورت صادرکننده‌ی چک قابل تعقیب کیفری نیست، البته مشروط بر اینکه در مرجع قضایی ثابت کند که این چک بابت تضمین انجام تعهد بوده و ارزش دیگری ندارد.

دارنده‌ی چک در صورتی می­‌تواند از ضمانت ­اجرای­ کیفری استفاده کند که ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور ­چک، گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت نماید و ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهیِ عدم پرداخت، شکایت خود را به جریان بیندازد. بنابراین اگر این بازه‌ی زمانی رعایت نشود دیگر امکان شکایت کیفری وجود نخواهد داشت.

ویژگی های اسناد تجاری :

      ۱- تمامی اسناد تجاری قابلیت ظهرنویسی دارند

      ۲- ارزش اسناد در خود آنها قید شده است

***۳- تمامی امضاکنندگان اسناد تجاری دارای مسئولیت تضامنی هستند

      ۴- صدور سندتجاری به منزله تعهد نقدی است

      ۵- همیشه برای صادرکننده و دربرخی ازمواقع برای ظهرنویس و ضامن ایجاد مسئولیت می کند

      ۶- تمامی اسنادتجاری ، اسناد عادی هستند

      ۷- دارنده سند تجاری بعد از رعایت شرایط شکلی می تواند از امتیازات قانونی ماده ۱۰۸ ق.آ.د.م ، بند سوم
          بهره مند گردد

      ۸- صرف صدور سند تجاری موجب بری الذمه شدن صادرکننده نیست

 

 

مثال: اگر امروز در معامله چکی را به وجه مشخص قبول کردیم ، صرف صدور موجب بری الذمه شدن فرد صادرکننده نخواهد بود.

 

 

قانون گذار برای برات تعریفی ارائه نکرده است اما :

حقوق دان ها : سندی است که به موجب آن شخصی به دیگری دستور می دهد تا مبلغی مشخص را در تاریخ معین به شخص ثالث بپردازد ، برات تنها سند تجاری است که در آن سه نفر نقش دارند.

دستوردهنده : برات دهنده ، برات کش ، صادرکننده برات.

اخذکننده : دارنده برات.

ماهیت حقوقی برات : برات زمانی صادر می شود که بین دو نفر معامله ای صورت می گیرد و شخص فروشنده به جای ثمن برات دریافت می کند.

 

  بنابراین رابطه اصلی در این جریان بین فروشنده ( دارنده برات ) و خریدار ( برات کش ) برقرار است

 

تعهد براتی : به این معناست که تمامی امضاکنندگان برات دارای مسئولیت تضامنی هستند.

امضاکنندگان : برات گیر ( محال علیه ) فردی که مکلف به پرداخت وجه می شود ، ظهرنویس ، ضامن یا ضامنین .

تعهد براتی از کجا ناشی می شود و مقایسه آن با حقوق مدنی ؟

دراین خصوص دو نظریه موجود است :

۱- نظریه انتقال طلب

۲- نظریه تبدیل تعهد

نظریه انتقال طلب

که ماهیت مدنی دارد ، حقوق دانان حقوق مدنی عقیده دارند که تعهد براتی همان نظریه انتقال طلب است.

استدلال حقوق دانان مدنی :

به محض صدور برات شخص بدهکار دین خود را منتقل می کند به شخص محال علیه .

حقوق دان های حقوق تجارت که مخالف این نظریه می باشند:

تعهد براتی با انتقال طلب کاملا متفاوت است به دو علت زیر :

الف : به محض صدور برات توسط مدیون مسئولیت او بری نخواهد شد.

ب : در تعهد براتی تمامی امضاکنندگان دارای مسئولیت تضامنی هستند ، درحالی که در انتقال طلب به محض انتقال مسئولیت افراد بری خواهد شد.

نظریه تبدیل تعهد

 

ماده ۲۹۳ : قانون مدنی مرتبط است با تبدیل تعهد. حقوق دان های حقوق مدنی معتقدند تعهد براتی به منزله تبدیل تعهد است، پس همان عاملی است که رابطه را در تعهد براتی ایجاد می کند.

 

حقوق دان های حقوق مدنی :

شخص الف ، که صادرکننده برات است ( متعهد ) در وجه فرد ب ( متعهدله ) ، با وجود فرد ج ، شخص الف ، تعهد خود را به شخص ج منتقل می کند. یعنی تعهد ، الف ، صادرکننده تبدیل می شود به تعهد شخص ج .

نظریه حقوق دان های حقوق تجارت :

۱- تبدیل تعهد بحثی است کاملا متفاوت و جدای از تعهد براتی ، زیرا در حقوق مدنی تضمینات قبلی ساقط می شود، اما در حقوق تجارت تضمینات با یکدیگر جمع می شود

۲- با توجه به عنوان ظهرنویسی ، مصداق ظهرنویسی را فقط در بحث اسناد تجاری داریم و در تبدیل تعهد هیچ صحبتی از ظهرنویسی اسناد صورت نمی گیرد ، لذا در مورد هر دو نظریه ( انتقال طلب و تبدیل تعهد ) این نتیجه حاصل می شود که تعهد براتی که در برات مطرح است ، کاملا از بحث های حقوق مدنی جدا می شود و برای صادرکنندگان و امضاکنندگان اسناد تجاری مسئولیت تضامنی ایجاد می شود .

شرایط شکلی ( صوری ، ظاهری ) برات :

ماده ۲۲۳ ق.ت :

* امکان صدور برات با مهر یا امضا به تنهایی پذیرفته است.

۱- قید کلمه برات در روی ورقه : مانند چک یا سفته که در خود آن قید شده است

۲- قید تاریخ تحریر در برات، تاریخ تحریر اگر با حروف یا عدد نوشته شود ایراد ندارد ، اما اگر به هر دو صورت باشد بهتر است

۳- اسم شخصی که باید برات را تا دیه کند ( محال علیه )

* آیا امکان دارد فرد صادرکننده در قسمت مشخصات برات گیر نام شخصی را بنویسد که وجود خارجی ندارد ؟

 

در این باره دو نظریه موجود است:

الف : نظر دکتر ستوده : امکان پذیراست ، به دلیل این که حتی اگر برات گیر هم وجود خارجی نداشته باشد باز
هم صادرکننده برات دارای مسئولیت است.

ب : نظر دکتر اسکینی : :امکان صادرکردن برات بدون نام و مشخصات محال علیه وجود ندارد.

استدلال : این مورد نظیراین است که فردی چکی صادر کند در وجه بانکی که وجود خارجی ندارد ، لذا برات هم
نمی تواند بدون نام محال علیه صادر شود.

* آیا شخص صادرکننده برات می تواند در قسمت محال علیه نام خود را بنویسد ؟

این عمل امکان پذیر است ، اما در این صورت برات سفته محسوب شده و مشمول احکام سفته می شود.

۴- تعیین مبلغ برات ، حتما مبلغ باید مشخص باشد، هم به صورت حروف و هم عدد ، اگر در هر سند تجاری مبلغ
با حروف وعدد باشد و اختلاف حاصل شود در این جا مبلغ حروفی قابل قبول است.

۵- تاریخ تادیه

۶- مکان تادیه وجه برات

۷- اسم شخص دارنده برات

* از بندهفت چنین نتیجه گیری می شود که امکان صدور برات در وجه حامل وجود ندارد

۸- تصریح تعداد نسخ

ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط ماده ۲۲۳ چیست ؟

دراین صورت سند امتیازات انحصاری برات در قانون تجارت را از دست می دهد.

شرایط ماهوی:

۱- رضایت ، رضایت شخص صادرکننده بوسیله امضا یا مهر اعلام و حاصل می گردد.

اصل استقلال امضائات : در قانون تجارت و در تمامی اسناد تجاری هر شخص به واسطه هر امضا دارای مسئولیت به خودش می باشد.

شخص الف : صادرکننده ، فرد ب : دارنده و شخص ج : برات گیر و ظهرنویس و ضامنین ،
چنان چه هر یک از این افراد سند صادرشده را امضا نمایند به سبب امضا دارای مسئولیت مستقل به خود می شوند.

اگر سندی صادر شد و شخصی به صورت صوری از ناحیه الف آن را امضا نمود و سند به گردش افتاد و دیگران آن را قبول نمودند وضعیت مسئولیت افراد چگونه است؟

در این حالت با توجه به بحث مسئولیت تضامنی اشخاص در اسناد تجاری ، شخص الف در مرحله حق طرح دعوی دارد برعلیه تمام افرادی که در این سند تجاری نقش دارند و با اثبات جعل امضا فاقد مسئولیت می شود، اما بقیه امضاکنندگان دارای مسئولیت هستند. زیرا امضای آن ها دارای اصالت است.

 

ماده ۲۲۷ ق.ت : وکالت در صدور برات ، دستور دهنده آمر، صادرکننده وکیل در صدور.

 

وضعیت مسئولیت آمر و وکیل چگونه است ؟

حالت اول : صدور برات برای آمر به واسطه دستوری که داده است ایجاد مسئولیت می کند، اما نکته مهم بحث مسئولیت وکیل است با شخص ثالث ، اگر شخص وکیل در زمان صدور سمتش را به ثالث اعلام بکند ، در این حالت شخص وکیل فاقد مسئولیت است ، اما اگر بر خلاف این بود و سمتش را اعلام نکرد در مقابل شخص ثالث دارای مسئولیت است.

حالت دوم : رابطه بین وکیل و آمر : اگر شخص ثالث طلبش را از وکیل به دلیل عدم اعلام سمتش و امضاء وی در سند مطالبه و دریافت نمود ، وکیل این حق را دارد که پس از پرداخت مراجعه کند به آمر برای مبلغی که به دستور او پرداخت نموده است.

بنابراین شخص وکیل باید در هنگام صدور سند به شخص ثالث سمت وکالتش را اعلام و او را آگاه نماید که دستور دهنده فرد دیگری است و او صرفا وکالت صدور سند از جانب وی را دارد نه تعهد پرداخت وجه را.       

اهلیت مدنی و اهلیت تجاری :

منظور از اهلیت مدنی همان بحث اهلیت در قانون مدنی یعنی اهلیت استیفا است ، لذا چون بحث معاملات مطرح می شود افراد باید ( بالغ ، عاقل ، رشید ) باشند.

 

ماده ۲۱۱ ق.م : برای این که متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ ، عاقل و رشید باشند.

 

برای صدور برات نیاز به اهلیت تجاری نیست ، زیرا صرف صدور چند برات دال بر تاجر بودن فرد نیست تاجر شخصی است که تجارت شغل وی باشد.

محل برات : عبارت است از مبلغی که صادرکننده سند تجاری باید در سر رسید سند ، آن را پرداخت کند. آیا صادرکننده برات باید در زمان صدور ، نزد برات گیر محل داشته باشد ؟ خیر

رابطه صادرکننده ( برات کش ) با برات گیر ( محال علیه ) :

در این حالت برات گیر مکلف است برات را قبول و محل را به دارنده سند پرداخت نماید.

رابطه صادرکننده و برات گیر در دو حالت زیر متصور است :

الف : صادرکننده ، محل را در تاریخ سر رسید به برات گیر می رساند ، در این وضعیت اگر برات گیر ، برات را قبول نکند ، شخص ثالث ، دارنده باید به صادرکننده رجوع نماید.

ب : صادرکننده محل را در تاریخ سر رسید به برات گیر نمی رساند ، در این حالت هم دارنده حق رجوع به صادرکننده را دارا می باشد و رابطه و مسئولیت بین صادرکننده و دارنده به قوت خود باقی است.

رابطه صادرکننده با دارنده برات :

اگر برات گیر برات را قبول کرد ، صادرکننده فارغ از بحث است ، اما در صورتی که قبول نکند در این حالت رابطه بین صادرکننده و دارنده باقی و پا برجاست.

برات سازشی : هدف از صدور برات سازشی صرفا کسب اعتباراست ، برات سازشی براتی است که به موجب آن صادرکننده در زمان صدور قصد ندارد حتی در سر رسید محل را به برات گیر برساند، در واقع صادرکننده قبل از سر رسید شخصا اقدام به پرداخت محل می نماید.

آیا برات سازشی معتبر است؟

بله چون دارنده به طلب خود می رسد و قصد پرداخت وجود دارد و رعایت شرایط شکلی برات نیزمی شود.

قبول و نکول: قبولی برات بدین معنی است که شخص برات گیر در وحله اول مسئولیتش متزلزل بوده و وابسته به قبولی برات است ، لذا در صورت عدم قبولی ، برات گیر فاقد مسئولیت است، بنابراین تمامی مسئولیت ها از زمانی شروع می شود که شخص قبولی برات را عهده دار میشود.      

یکی از وظایف اصلی شخص دارنده برات مراجعه او به محال علیه است برای تعیین تکلیف.

شخص دارنده برات حتی قبل از اخذ قبولی محال علیه حق دارد سند تجاری را منتقل کند ، زیرا اسناد تجاری ذاتا ماهیت گردشی دارند.

 

ماده ۲۲۸ ق.ت :
قبولی برات در خود برات با قید تاریخ نوشته شده امضاء یا مهر می شود.

 

شکل قبولی برات : نحوه قبولی برات با توجه به ماده ۲۲۸ ق.ت. با قید تاریخ در خود برات و امضاء نوشته می شود یعنی روی برات ، اگر شخص برات گیر قبولی خود را ضمن یک برگه علی حده اعلام نمود ، در این جا فقط یک حق مدنی برای شخص دارنده ایجاد شده و تعهد امضاکننده در قالب استاد تجاری محسوب نشده بلکه برات گیر در قالب و به منزله یک شخص بدهکار است.

قبولی برات در ظهرورقه : اگر شخص محال علیه قبولی خود را در ظهر ورقه اعلام نماید یا بنویسد قبول دارم یا صرفا امضا کند ، اصل بر این است که شخص امضاکننده قصد انتقال را داشته مگر خلاف آن ثابت شود پس اصل کلی این است که امضاء دلالت بر ظهرنویسی دارد نه دلیل قبولی.

 

ماده ۲۲۹ ق.ت :
هر عبارتی که محال علیه در برات نوشته امضاء یا مهر کند ، قبولی محسوب است مگر این که صریحاً عبارت مُشعِر بر عدم قبول باشد.

منظور از نوشتن هر عبارت ، نوشته روی سند است نه ظهر آن.

ماده ۲۳۳ ق.ت :
اگر قبولی مشروط به شرط نوشته شود برات نکول شده محسوب می شود ولی مع هذا قبول کننده به شرط در حدود شرطی که نوشته مسئول پرداخت وجه برات است.

 

قبولی قسمتی از برات ، به معنی قبولی به همان میزان مشخص شده است ، یعنی محال علیه بیشتر از آن مسئول نیست، استثنایی است برا اصل تضامنی.

 

مثال : مبلغ برات ۵ میلیون است اما برات گیر ۴ میلیون را قبولی می دهد ، لذا شخص محال علیه در قبال ۴ میلیون
مسئول است نه کل مبلغ برات.

 

نکول : عدم قبولی در این حالت اگر شخص به عنوان برات گیر آن را امضا کرد اما وابسته به شرط به این مفهوم است که آن را نکول کرده است.

آثار قبولی :

۱- ایجاد مسئولیت برای برات گیر

 

ماده ۲۳۰ ق.ت :
قبول کننده برات ملزم است وجه آن را سر وعده تادیه نماید.

 

۲- اسقاط حق نکول برای برات گیر

 

ماده ۲۴۹ : برات دهنده، کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند.

برات گیر و صادرکننده هر دو در برابر دارنده دارای مسئولیت تضامنی می باشند.

ماده ۲۳۵ ق.ت : برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ۲۴ ساعت از تاریخ ارائه قبول یا نکول شود.

برات گیر باید تکلیف دارنده برات را حداکثر ظرف ۲۴ ساعت مشخص نماید و قبولی یا نکول خود را اعلام نماید.

 

وضعیت تاجر ورشکسته که قرار است در قالب برات گیر ، برات را قبول نماید چگونه است؟

 

ماده ۴۲۲ ق.ت : هر گاه تاجر ورشکسته فته طلبی داده یا براتی صادر کرده که قبول نشده یا براتی را قبولی نوشته سایر اشخاصی که مسئول تادیه وجه فته طلب یا برات می باشند باید با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت وجه آن را نقداً بپردازند یا تادیه آن را در سر وعده تامین نمایند.

ماده ۴۲۳ ق.ت : هر گاه تاجر بعد از توقف معاملات ذیل را بنماید باطل و بلااثر خواهد بود :

بند ۲ : تادیه. هر قرض .اعم از حال یا .موجل به هر .وسیله که به .عمل آمده. باشد.

بند ۳ : هر معامله ای که مالی از اموال منقول یا غیرمنقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود.

 

با توجه به. مواد ۴۲۲ و ۴۱۲ و بندهای. دوم و سوم ۴۲۳ اشخاص. تاجر به محض .صدور حکم ورشکستگی. حق دخالت در اموال خود .را از دست می .دهند ، اگر دارنده ، براتی را نزد .محال علیه برای. قبولی و امضاء .ببرد، برات گیر حق .قبولی و امضا. ندارد ، لذا در این .صورت برات .خود به خود .نکول شده .محسوب .می شود.

 

ماده ۲۳۶ ق.ت : نکول برات باید به موجب تصدیق نامه ای که رسماً تنظیم می شود محقق گرد ، تصدیق نامه مزبور موسوم است به اعتراض ( پروتست ) نکول.

دارنده برات مراجعه نموده به برات گیر و او آن را نکول نموده ، در این جا شخص دارنده برات باید فرم اعتراض نکول را تنظیم نماید.

 

ظهرنویسی :

ماهیت اسناد تجاری این است که قابلیت ظهرنویسی دارند.

 

ماده ۲۴۵ : انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل می آید.

 

جهات ظهرنویسی:
  • به قصد انتقال
  • وکالت در وصول
  • به قصد ضمانت

انجام ظهرنویسی صرفا بوسیله امضا است ، اگر دارنده بخواهد از امتیازهای یک سند تجاری استفاده بکند باید در یک سری شرایط ظهرنویسی دقت بکند.

الف : صادرکننده ، ب : دارنده ، با ظهرنویسی انتقال می دهد به شخص ج و او با امضا انتقال می دهد به فرد (د)         

شرایط استفاده از امتیازات ظهرنویسی :

  • شکلی
  • ماهوی
۱- شرایط شکلی :

اولین و مهمترین شرط شکلی : شرط امضا می باشد ، حتما باید ظهرنویس امضا کرده باشد ، امضاء تنها مورد الزامی است.

در خصوص این که ظهرنویسی الزاما باید در ظهر سند صورت بگیرد یا خیر بین علمای حقوق اختلاف نظر است :

دکتر ستوده : موافق است .و معتقد است .ظهرنویسی الزاما.باید در ظهر سند .باشد ، خود عنوان. آن را تبیین. می کند،
در غیر این صورت به معنی ظهرنویسی نیست.

دکتر اسکینی : الزامی به ظهرنویسی ، در ظهر سند نیست بلکه امضاء منتقل کننده دلیل بر مسئولیت آن است بنابراین تفاوتی در ظهرنویسی یا شخص دیگر وجود ندارد.

رویه فعلی.نظریه .دکتر ستوده. تهرانی. است.

اگر ظهر یک سند تجاری به واسطه تعدد ظهرنویسی جایی برای ظهرنویسی مجدد نداشته باشد و ظهرنویسی به واسطه یک برگ جداگانه باشد ، آیا در این مورد ، امر دلیل بر ظهرنویسی هست یا خیر؟

در صورتی ظهرنویسی محسوب می گردد که قصد امضاءکننده مبنی بر ظهرنویسی باشد.

دومین شرط شکلی : قید نام منتقل علیه ، قید نام اختیاری است.

در صورت قید نام چند حالت ایجاد می شود :

حالت اول : احتمال دارد ظهرنویسی در وجه شخص معین باشد.

حالت دوم : احتمال دارد ظهرنویسی سفید امضا باشد.

در حالت سفید امضا چند صورت متصور است ؟

برای دارنده فعلی :

الف : مجدداً برای انتقال، آن را ظهرنویسی می کنند.

ب : بدون دخل و تصرف منتقل می کند به ید بعدی ( بدون امضا ) در این حالت شخصی که امضا نکرده فاقد مسئولیت است ، لذا دارنده جدید می تواند دارنده فعلی را مکلف به امضا نماید.

سومین شرط شکلی تاریخ ظهرنویسی : یعنی فرد در زمان ظهرنویسی سند ، تاریخ ظهرنویسی را هم قید می کند ، فایده آن بحث بررسی اهلیت است.

 

ماده ۲۴۸ : در خصوص تزویر و ریا با تاریخ مقدم.

 

وضعیت مسئولیت یا عدم مسئولیت با درج یک سری عبارت ها در زمان ظهرنویسی :

این احتمال وجود دارد ، افراد در زمان ظهرنویسی اسناد تجاری یک سری عبارت هایی از قبیل :

بدون ضمانت ، بدون امکان ظهرنویسی مجدد ، را در زمان ظهرنویسی قید نمایند ، در این حالت وضعیت یک سند تجاری چگونه است؟

الف : در .صورتی که فرد. قید می کند. بدون ضمانت ، در واقع .مسئولیت خود. را در قالب .یک ظهرنویس. از بین .برده است ، به عبارت. دیگر برای فرد. در قبال. امضا مسئولیت. ایجاد نمی شود ، در این. صورت دارنده. حق مراجعه. به ظهرنویس. را ندارد.

ب : در صورتی که فرد قید کند بدون امکان ظهرنویسی مجدد ، در واقع یک دخل و تصرف در ماهیت سند ایجاد می کند در زمینه انتقال سند و مانع انتقال آن می شود.

۲- شرط ماهوی :

( رضایت و اهلیت )

آثار ظهرنویسی :

۱– اثر انتقال : اولین و مهمترین ظهرنویسی ، اثر انتقال سند تجاری می باشد.

بحث تضمین ها در ظهرنویسی اسناد تجاری چگونه است ؟

اگر در زمان صدور سند تجاری شخص دارنده به علت عدم اعتماد برای یک سند تجاری تضمین بخواهد از طرف مقابل و صادر کننده هم مالی را به عنوان وثیقه معرفی کند، اگر سند تجاری ظهرنویسی شود آیا دارنده که به واسطه ظهرنویسی صاحب سند تجاری است می تواند از این تضمین بهره مند شود ،

 

مثال : الف : صادرکننده و ب : دارنده : شخص ب از فرد الف وثیقه می گیرد ، سند منتقل می شود به شخص ج : دارنده فعلی بوده، آیا شخص ج در صورت عدم وصول سند تجاری می تواند به استناد قرارداد الف و ب به وثیقه استناد کند؟

خیر ، در ظهرنویسی وثیقه ها منتقل نمی شود ، بلکه ظهرنویسی محل را منتقل می کند ، این وثیقه صرفا توافق بین الف و ب بوده است،

 

۲- اثر بقاء مسئولیت : دارنده سند تجاری همیشه حق مراجعه به تمامی یدهای ما قبل خود را دارد ، زیرا مسئولیت تضامنی است ، لذا آخرین نفرمی تواند به هر یک از آن ها مراجعه کند.

در این مثال: در مرحله اول شخص ( ج ) مسئول است ، اما مسئولیت نهایی ندارد.

اصل عدم توجه به ایرادات در حقوق تجارت.

 

ماده ۲۴۹ ق.ت : برات دهنده کسی ، که برات را قبول کرده و ظهرنویس ها و ضامنین در برابر دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند.

 

استثنائات عدم مسئولیت فردا مضاءکننده سند :

در این صورت. ایراد از ناحیه .شخص پذیرفته. خواهد شد. و فرد با .توجه به این که. سند را امضاء .کرده ولی. فاقد مسئولیت. است.

الف : ایراد شکلی :

۱- ایراد ترتیبی ، عدم رعایت ترتیب تاریخ صدور سند و ظهرنویسی آن است.

 

مثال : صدور سند در تاریخ ۱۵/۸/۹۰ اما ظهرنویسی در تاریخ ۱۴/۴/۹۰ قید شده است.

 

۲- فقدان یا عدم وجود شرایط شکلی در ماده ۲۲۳ :

در صورتی که هر یک از این شرایط در سند نباشد مسئولیت از بین می رود و سند فاقد اعتبار می گردد.

ب : شرایط ماهوی :

۱- اهلیت : افراد در صورتی که در زمان ظهرنویسی فاقد اهلیت بوده باشند ، از مسئولیت مبری می گردند.

۲- استناد به تهاتر: اگر بخواهد صادرکننده با تهاتر مسئولیت را از خود ساقط کند دادگاه باید به آن توجه کند.

 

مثال : فرد ( الف ) به عنوان ظهرنویس، ظهر یک سند تجاری را امضا می کند اما به موجب یک قرارداد جداگانه با دارنده ( ب ) به میزان مبلغ سند از دارنده طلبکاراست ، در این جا چون دو طرف در مقابل هم طلبکار وبدهکار می باشند که در ارتباط با همان موضوع می باشد، تهاتر شکل می گیرد و در صورت اثبات ظهرنویس ، فاقد مسئولیت می گردد.

ظهرنویسی به قصد وکالت : قصد ظهرنویس انتقال نیست بلکه به موجب این امضا دارنده سند ، به دارنده فعلی امکان می دهد تا سند تجاری را به حساب او دریافت نماید.

شخص ( الف ) صادرکننده ، فرد ( ب ) دارنده و ظهرنویس ، وکالت وصول سند را می دهد به فرد ( ج ) ، شکل نوشته باید دلالت کند بر وصول.

 

ماده ۲۴۷ ق.ت : ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر این که ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول ولدی والاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوا برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.

 

در ماده. ۲۴۷ یک. سری اختیارات برای. شخص وکیل در. نظر گرفته است. حتی حق طرح .دعوا هم دارد.

نکته:

۱- صادرکننده ( الف ) در برابر شخص وکیل حق استناد به تهاتر را ندارد.

۲- وکالت در وصول به موجب فوت یا حجر موکل باطل می شود.

سوال : آیا شخص وکیل حق ظهرنویسی مجدد سند تجاری را دارد ؟

خیر حق. ظهرنویسی چه. وکالت و چه انتقال .را ندارد ، دلیل در. ماده ۲۴۷ احصا .شده است.

ظهرنویسی. جهت وثیقه ( تضمین. ) : زمانی است. که افراد مراجعه. می کنند به بانک ها .جهت دریافت وام .که به موجب آن. شخص دارنده چکی. صادرمی کند. در ظهرآن عنوان. وثیقه را قید. می کند که در صورت. عدم پرداختن. وام در مهلت. مقرر بانک. بتواند مبلغ .را وصول. نماید.

ضمانت:

۱- از لحاظ شکلی تفاوتی بین ظهرنویسی و ضمانت وجود ندارد ، هر دو باید در ظهر سند شکل بگیرد.

۲- ضمانت هم فقط با امضاء صورت می گیرد.

***مقایسه ضمانت در حقوق مدنی و حقوق تجارت :

قانون تجارت تعریفی از ضمانت در اسناد تجاری ندارد ، مهم ترین تفاوت بین ضمانت تجاری و مدنی این است که در حقوق تجارت ضم ذمه به ذمه است و در حقوق مدنی نقل ذمه به ذمه است.

قانون ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی (کولبری و ملوانی) و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان در اجرای اصل یکصد و...
تاریخ انتشار : 2 ساعت قبل
ابلاغ احکام قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور 🔹 تا زمان ابلاغ جداول تفصیلی بودجه نسبت به وصول منابع بر...
تاریخ انتشار : 3 روز قبل
بررسی سهمیه واردات در سال ۱۴۰۳ بررسی سهمیه واردات در سال ۱۴۰۳ 📣 قابل توجه کاربران محترم سامانه جامع تجارت...
تاریخ انتشار : 4 روز قبل
گواهی چک جایگزین ضمانت‌نامه بانکی در گمرک شد پیرو بخشنامه شماره ١۴٠٢/٨۶٧٩٣۵ مورخ ١۴٠٢/٠۶/٢٨ به پیوست تصویر.نامه شماره /٢٢٠/٢٢٩٢٩ ص...
تاریخ انتشار : 2 هفته قبل
عدم شمول عوارض صادراتی قانون بودجه سال ١۴٠٢ بر محصولات صادراتی از محل ورود موقت برای پردازش پیرو بخشنامه شماره...
تاریخ انتشار : 2 هفته قبل
ابلاغ مصوبه انتقال کالا بین مناطق ویژه اقتصادی ۱ و ۲ بندر بوشهر کالاهایی که مطابق.تبصره (۴) ماده (۶۰) قانون...
تاریخ انتشار : 2 هفته قبل
0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

تماس با ما

عراق

افغانستان

امارات متحد عربی

عمان

قطر

روسیه

اتحادیه اورسیا

ترکیه

سوریه

چین

ژاپن

هند

پاکستان

ایتالیا

فرانسه

آلمان

قوانین و مقررات

لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید  سادگی نامفهوم از صنعت چاپ، و با استفاده از طراحان گرافیک است، چاپگرها و متون بلکه روزنامه و مجله در ستون و سطرآنچنان که لازم است، و برای شرایط فعلی تکنولوژی مورد نیاز، و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد، کتابهای زیادی در شصت و سه درصد گذشته حال و آینده، شناخت فراوان جامعه و متخصصان را می طلبد، تا با نرم افزارها شناخت بیشتری را برای طراحان رایانه ای علی الخصوص طراحان خلاقی، و فرهنگ پیشرو در زبان فارسی ایجاد کرد، در این صورت می توان امید داشت که تمام و دشواری موجود در ارائه راهکارها، و شرایط سخت تایپ به پایان رسد و زمان مورد نیاز شامل حروفچینی دستاوردهای اصلی، و جوابگوی سوالات پیوسته اهل دنیای موجود طراحی اساسا مورد استفاده قرار گیرد.

تماس با ما